Τα
Χριστούγεννα ήταν αρχικά μια κινητική γιορτή που γιορταζόταν σε διάφορες
ημερομηνίες στη διάρκεια του έτους. Η επιλογή της 25ης Δεκεμβρίου έγινε από τον
Πάπα Ιούλιο Α’, τον 4ο αιώνα, επειδή εκείνη η ημερομηνία συνέπιπτε με τα
ειδωλολατρικά τελετουργικά για το χειμερινό ηλιοστάσιο.
Η πρόθεσή
του Πάπα ήταν να αντικατασταθεί ο αρχαίος εορτασμός με τον χριστιανικό. Ωστόσο,
υπάρχουν μαρτυρίες ότι τα Χριστούγεννα γιορτάζονταν στη Ρώμη στις 25 Δεκεμβρίου
από το 336. Και η ίδια αυτή ημέρα ήταν η Πρωτοχρονιά.
Πολλά από
τα έθιμα που συνδέονται με τα Χριστούγεννα, όπως η ανταλλαγή δώρων, τα κάλαντα,
ο στολισμός του δέντρου έχουν τις ρίζες τους σε παλαιότερες θρησκείες.
Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, οι χριστουγεννιάτικες
δοξασίες και παραδόσεις αποτελούν ένα μείγμα από κατάλοιπα της λατρείας του
Σατούρνου (θεότητας που ταυτίζεται με τον Κρόνο) κι άλλων δοξασιών που
αναμείχθηκαν με τις χριστιανικές, για να ξεχαστεί στο πέρασμα των αιώνων η
αρχική τους προέλευση.
Έθιμα από
όλο τον κόσμο
Στη Σικελία, οι χωρικοί συνηθίζουν να βγάζουν τα
μεσάνυχτα των Χριστουγέννων νερό από τα πηγάδια και με αυτό ραντίζουν τα ζώα
τους. Πιστεύουν ότι το νερό αυτό είναι αγιασμένο, επειδή την ίδια ώρα γεννιέται
και ο Σωτήρας του κόσμου.
Στη Σαρδηνία, πιστεύουν ότι όποιος γεννηθεί τη
νύχτα των Χριστουγέννων, και μάλιστα τα μεσάνυχτα, φέρει την ευλογία του Θεού,
όχι μόνο στους δικούς του, αλλά και στους γείτονες των εφτά σπιτιών που
βρίσκονται πιο κοντά στο δικό του.
Σε περιοχές της πρώην Γιουγκοσλαβίας, οι
νοικοκυρές ραντίζουν τα τραπεζομάντηλά τους με κρασί για να μη ντραπούν οι
φιλοξενούμενοί τους, εάν λερώσουν κάποιο.
Στη Ρωσία, συνήθιζαν τη νύχτα των Χριστουγέννων να
ντύνουν στα άσπρα μια κοπέλα του σπιτιού, η οποία παρίστανε την Παναγία.
Σε μερικές βρετανικές περιοχές, το έθιμο του
γλεντιού σε κήπους με μηλιές, την παραμονή των Χριστουγέννων, είναι παραλλαγή
μιας ειδωλολατρικής τελετής. Αφού σκοτεινιάσει, οι αγρότες πηγαίνουν στα
περιβόλια, σχηματίζουν παρέες γύρω από τα παλαιότερα δέντρα και πίνοντας μπύρα
τραγουδούν τα κάλαντα. Πυροβολούν στα κλαριά για να διώξουν τα κακά πνεύματα,
ενώ μέχρι πριν από λίγα χρόνια άφηναν γλυκά, για να καλοπιάσουν τα πνεύματα και
να εξασφαλίζουν καλή σοδειά.
Στη Σουηδία, την αυγή της 13ης Δεκεμβρίου η
«Λουτσία» (σύμβολο του φωτός), συνήθως το μεγαλύτερο κορίτσι του σπιτιού,
φορώντας ένα μακρύ λευκό χιτώνα και ένα στεφάνι από αναμμένα κεριά στα μαλλιά,
πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι προσφέροντας ζεστό καφέ και κουλουράκια, ενώ
τραγουδά παλιά κάλαντα.
Οι θρύλοι της Λουτσία γεννήθηκαν στις Συρακούσες, περίπου
κατά το 300 μ.Χ. Σε μερικές επαρχίες της Σουηδίας οι κάτοικοι των χωριών
συνηθίζουν ανήμερα τα Χριστούγεννα να ρίχνουν έξω από τα σπίτια και τα χωράφια
τους σιτάρι, για να γιορτάσουν μαζί τους και τα πουλιά.
Μεσαιωνικά
έθιμα
Στη Βενετία,
ο Δόγης κι ο λαός πήγαιναν την νύχτα των Χριστουγέννων στο γειτονικό νησάκι του
Αγίου Γεωργίου για να προσκυνήσουν το λείψανο του Αγίου Στεφάνου. Στη παραλία
του νησιού περίμεναν βενετσιάνικες αρχόντισσες ντυμένες στα μαύρα και στολισμένες
με κοσμήματα, για να υποδεχτούν τον Δόγη και να τον συνοδέψουν μέχρι το ναό.
Μετά το τέλος της λειτουργίας, όλη η λαμπρή συνοδεία
έμπαινε στις γόνδολες και διασχίζοντας τα νερά ξαναγύριζε στην πλατεία του
Αγίου Μάρκου, όπου και άρχιζε μεγάλο γλέντι, που συνεχιζόταν μέχρι το πρωί.
Στη Βαρκελώνη,
το Μεσαίωνα, είχαν έθιμο την «τελετή του παγωνιού». Τη μέρα των Χριστουγέννων,
ο βασιλιάς έπαιρνε μέσα σε χρυσή πιατέλα ένα ψητό παγώνι και το μετέφερε στην
τραπεζαρία. Σ’ αυτή την πομπή τον ακολουθούσε πλήθος από ευγενείς, υπηρέτες και
σωματοφύλακες.
Μέσα στην
τραπεζαρία βρισκόταν η βασίλισσα. Ο βασιλιάς τής πρόσφερε το παγώνι, για να το
μοιράσει σ’ όλους τους παρευρισκόμενους. Όσοι δέχονταν την εξαιρετική αυτή
τιμή, ήταν υποχρεωμένοι να ορκιστούν μπροστά στην ομήγυρη ότι θα προσπαθήσουν
να ανδραγαθήσουν στον πόλεμο ή στις ταυρομαχίες.
