ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η Βίβλος μιλάει για τον Νώε και την Κιβωτό, όπως και ο Ιησούς Χριστός και οι απόστολοι Παύλος και Πέτρος αναφέρονται στον Κατακλυσμό του Νώε σαν ένα πραγματικό ιστορικό γεγονός. Σύμφωνα με τη Γένεση, ο Νώε ήταν ένας δίκαιος άνθρωπος, που πήρε εντολή από τον Θεό να κατασκευάσει ένα μεγάλο σκάφος που να αντέξει την οικογένειά του και πολλά είδη ζώων, καθώς θα ερχόταν ένας τεράστιος κατακλυσμός για να εξαγνίσει τον κόσμο, ο οποίος είχε διαφθαρεί:
«Και ο ΚΥΡΙΟΣ είδε ότι η κακία του ανθρώπου πληθυνόταν επάνω στη γη, και όλοι οι σκοποί των διαλογισμών της καρδιάς του ήταν μόνον κακία όλες τις ημέρες» (Γένεση 6:5). Ο Θεός είπε στον Νώε να βάλλει μέσα στην κιβωτό επτά ζευγάρια από καθένα από τα «καθαρά» ζώα, δηλαδή από αυτά που επιτρεπόταν να φάει, και ένα ζευγάρι από τα μη καθαρά: «Και ο ΚΥΡΙΟΣ είπε στον Νώε: Μπες μέσα στην κιβωτό εσύ και ολόκληρη η οικογένειά σου, επειδή σε είδα δίκαιο μπροστά μου σ’ αυτή τη γενεά... Επειδή μετά από επτά ακόμα ημέρες εγώ φέρνω βροχή επάνω στη γη 40 ημέρες και 40 νύχτες, και θα εξαλείψω από το πρόσωπο της γης κάθε τι που υπάρχει, το οποίο δημιούργησα... Και ύστερα από επτά ημέρες, τα νερά του κατακλυσμού έπεσαν επάνω στη γη» (Γένεση 7:1-2,4,10). Αν και η Βίβλος λέει ότι έβρεχε 40 ημέρες και 40 νύχτες, αναφέρει επίσης ότι «τα νερά δυνάμωναν επάνω στη γη για 150 ημέρες». Η Γένεση δεν λέει ότι η Κιβωτός κάθισε επάνω «στο βουνό Αραράτ», αλλά «στα βουνά του Αραράτ» και ότι πέρασαν μήνες πριν ο Νώε και η οικογένειά του (η γυναίκα του, οι τρεις γιοι του και οι γυναίκες των γιων του) μπορέσουν να βγουν από την Κιβωτό και να αρχίσουν να γεμίζουν ξανά τη γη.
Η ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ
Η αφήγηση του Κατακλυσμού και της Κιβωτού του Νώε απλώθηκε με τον Χριστιανισμό σε όλο τον κόσμο. Έγινε η πιο γνωστή αφήγηση για τον Κατακλυσμό, αλλά δεν είναι η μοναδική. Για τη μεγάλη εκείνη καταστροφή υπάρχουν διάφορες αφηγήσεις και σε άλλους λαούς. Για παράδειγμα, οι Έλληνες μίλησαν για την καταστροφή από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Πριν ακόμα φτάσει ο Κολόμβος στην Αμερική, οι ιθαγενείς της αμερικανικής ηπείρου διηγούνται για ένα μεγάλο κατακλυσμό. Ένα γεγονός που από γενιά σε γενιά μεταδίδεται από στόμα σε στόμα. Πολλές παρόμοιες διηγήσεις με άφθονα μυθικά στοιχεία συναντάμε και στους ιθαγενείς στην Αυστραλία, στην Ινδία, στην Πολυνησία, στο Θιβέτ, στο Κασμίρ, καθώς και στη Λιθουανία. Η μια γενιά μεταδίδει στην άλλη ακόμα μέχρι σήμερα την πληροφορία ότι έχει λάβει χώρα ένας κατακλυσμός. Είναι άραγε όλα αυτά μόνο παραμύθια, μόνο μύθοι, είναι άραγε όλα φανταστικά; Το συμπέρασμα είναι πολύ φυσικό: Με βάση τις διηγήσεις αυτές, που είναι μεταγενέστερες, είναι πολύ πιθανό να αντικατοπτρίζουν την ίδια παγκόσμια καταστροφή. Το τρομερό αυτό γεγονός πρέπει να έχει λάβει χώρα σε μια εποχή κατά την οποία σκεπτόμενα όντα πειραματίστηκαν αυτό το γεγονός, επέζησαν και την είδηση αυτή τη μετέδωσαν στους απογόνους τους.
Η Γεωλογία προσπάθησε να δώσει απάντηση στο ζήτημα αυτό. Όλες όμως οι προσπάθειές της κατέληξαν σε θεωρίες και υποθέσεις. Αυτό όμως που δεν πέτυχε μέχρι σήμερα η Γεωλογία ούτε καμία άλλη επιστήμη (να μας δώσει δηλαδή αναμφισβήτητη και πραγματική απόδειξη για το γεγονός του Κατακλυσμού), μας το έδωσε, ως ένα βαθμό, η Αρχαιολογία:
1) ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΙΒΩΤΟΥ
Η Αρχαιολογία μας βοήθησε να καθορίσουμε τις διαστάσεις της Κιβωτού. Ο Μωυσής γράφει ότι η Κιβωτός είχε μήκος «τριακόσιους πήχεις», πλάτος «πενήντα πήχεις» και ύψος «τριάντα πήχεις» (Γεν. 6:15). Σήμερα γνωρίζουμε, από ορισμένες αρχαιολογικές ανακαλύψεις, ότι ο πήχης στα χρόνια των βασιλείων του Ισραήλ και του Ιούδα (900 - 600 π.Χ.) είχε μήκος περίπου 18 ίντσες, δηλαδή 45,72 εκατοστά. Κατά τον 19ο αιώνα οι αρχαιολόγοι ερεύνησαν μια σήραγγα στην Ιερουσαλήμ, που είχε κατασκευασθεί την εποχή του βασιλιά Εζεκία (περί το 700 π.Χ.). Μια αρχαία επιγραφή στην είσοδο της σήραγγας αναφέρει ότι αυτή έχει μήκος 1.200 πήχεις. Η μέτρηση της σήραγγας από τους αρχαιολόγους απέδειξε ότι είχε μήκος 1800 πόδια (548,64 μέτρα). (Σύμφωνα με άλλη μαρτυρία η σήραγγα έχει μήκος 525 μέτρα, οπότε ο εβραϊκός πήχης ισούται με 43,75 εκατοστά). Έτσι μάθαμε ότι ο πήχης ήταν περίπου 18 ίντσες ή 45,72 εκατοστά. Ο Αιγυπτιολόγος Petrie υπολόγισε ότι ένας πήχης είναι ίσος με 22,5 ίντσες ή 57,15 εκατοστά, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι υπάρχουν διάφορα είδη πήχεων, από τους οποίους ο μεγαλύτερος έχει μήκος πάνω από 18 ίντσες, δηλαδή πάνω από 57,15 εκατοστά.
Αν υπολογίσουμε τις διαστάσεις της Κιβωτού με βάση το μήκος ενός πήχυ (45,72 εκατοστά), διαπιστώνουμε ότι το σκάφος εκείνο ήταν μάλλον ένα τετράγωνο τριώροφο κατασκεύασμα, με συνολική χωρητικότητα 1.400.000 κυβικών ποδιών (ή 39.644 κυβικών μέτρων). Έτσι υπήρχε αρκετός χώρος στους τρεις ορόφους της Κιβωτού για τον πατριάρχη Νώε, την οικογένειά του, τα ζώα και τις αποθήκες των τροφίμων.
Για να σχηματίσουμε μια ιδέα της χωρητικότητας της Κιβωτού, αναφέρουμε τους υπολογισμούς ειδικών, που λένε: Αν λάβουμε ως μέσον όρο του μεγέθους των ζώων, που μπήκαν στην Κιβωτό, το πρόβατο (ασφαλώς υπήρχαν πολύ μεγαλύτερα ζώα από αυτό, αλλά και πολύ μικρότερα), τότε διαπιστώνουμε ότι η Κιβωτός μπορούσε να περιλάβει τα είδη των ζώων, που είχαν μπει σ’ αυτήν για να σωθούν. Κατά τους υπολογισμούς, υπάρχουν σήμερα λιγότερα από 18.000 είδη μαστοφόρων, πτηνών, ερπετών και αμφιβίων στον κόσμο μας. Αν λοιπόν λογαριάσουμε ότι σ’ ένα σύγχρονο μεγάλο φορτηγό αυτοκίνητο, συνήθους τύπου υπεραστικών μεταφορών, αφού γίνουν τα ανάλογα ράφια, μπορούν να χωρέσουν 240 πρόβατα, τότε 150 τέτοια οχήματα θα ήσαν αρκετά να μεταφέρουν 36.000 ζώα του μεγέθους ενός προβάτου. Αλλά η χωρητικότητα των 150 μεγάλων φορτηγών αυτοκινήτων, συνήθους τύπου υπεραστικών μεταφορών, καλύπτει μόνον το 1/3 της Κιβωτού του Νώε! Συνεπώς υπήρχε μεγάλη ευρυχωρία, πολύς χώρος και για τα 1.000.000 περίπου είδη των εντόμων, για τις τροφές άλλων ζώων, που σήμερα δεν υπάρχουν πλέον και για τη διαμονή του Νώε και της οικογένειάς του.
Ώστε χάρις στα μέτρα, που η αρχαιολογική έρευνα μας βοήθησε να προσδιορίσουμε, μαθαίνουμε ότι η Κιβωτός, που είχε κατασκευάσει ο Νώε, δεν ήταν εξωπραγματικό σκάφος. Ήταν ένα τεράστιο, αλλά σταθερό υπερωκεάνιο, μια μεγάλη τριώροφη μαούνα κατασκευασμένη ειδικά και με σπάνια τέχνη για την εποχή της (η κατασκευή της οφειλόταν στην καθοδήγηση του Νώε από τον Θεό). Αν υπολογίσουμε ότι το μισό σκάφος βυθιζόταν μέσα στο νερό, τότε το εκτόπισμα της Κιβωτού θα ήταν περίπου 20.000 τόνοι. Και το θαυμαστό σε όλη αυτή την κατασκευή, ήταν ότι μπορούσε να επιπλέει στη θάλασσα των γλυκών νερών του μεγάλου εκείνου Κατακλυσμού. Επειδή σκοπός της Κιβωτού δεν ήταν να ταξιδεύει και να ποντοπορεί στον ανοικτό ωκεανό, αλλά απλώς να επιπλέει στα γλυκά νερά, για να σώσει τους επιβάτες της από τον πνιγμό. Και επιπλέον να χωράει άνετα και για τόσες πολλές μέρες τον Νώε με την οικογένειά του και όλα τα είδη των ζώων, των πτηνών και των ερπετών με τις τροφές τους.
2) Η ΔΙΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΙΝΗ
Η Αρχαιολογία μάς βοήθησε επίσης να βεβαιωθούμε ότι η διήγηση της Βίβλου, σχετικά με τον Κατακλυσμό, είναι πέρα ως πέρα αληθινή.
Διάφορες διηγήσεις σχετικές με τη Δημιουργία και τον Κατακλυσμό μάς είναι γνωστές, χάρις στην Αρχαιολογία, από τους αρχαίους Σουμέριους, Βαβυλώνιους και Ασσύριους. Όλες όμως αυτές οι διηγήσεις είναι πολύ διαφορετικές από τις αντίστοιχες της Βίβλου. Τούτο είναι φανερό σχετικά με την ιστορία του Κατακλυσμού. Μια από αυτές τις ιστορίες μάς την διηγείται το περίφημο έπος του Γιλγαμές, που είναι γραμμένο σε μια από τις 12 πήλινες πλάκες, που βρέθηκαν (μαζί με άλλες 20.000) στα ερείπια της βασιλικής βιβλιοθήκης της Νινευή, κατά τις ανασκαφές του 1850-1854. Το έπος είναι γραμμένο στην Ακκαδική, τη γλώσσα της αυλής και της διπλωματίας των χρόνων του Ασσύριου βασιλιά Ασσουρμπανιπάλ (668-626 ή 668-633 π.Χ.). Φαίνεται όμως (όπως έχουν αποδείξει άλλα αρχαιολογικά ευρήματα), ότι το έπος είχε γραφεί «χίλια χρόνια νωρίτερα». Ώστε η πρώτη μορφή του έπους του Γιλγαμές οφείλεται στους αρχαίους Σουμέριους, γεγονός που μας οδηγεί αμέσως στην εποχή του Αβραάμ, δηλαδή γύρω στο 2000 π.Χ. Το βαβυλωνιακό αυτό κείμενο ήταν απρόσιτο μέχρι το 1900. Οι αρχαιολόγοι κατόρθωσαν να το διαβάσουν μόλις λίγο πριν το 1900.
Από την ανάγνωση του κατακλυσμού, που διηγείται το έπος του Γιλγαμές, που γράφεται στην ενδέκατη πλάκα (ή στο ενδέκατο άσμα) της βιβλιοθήκης της Νινευή (χρονολογείται περί το 650 π.Χ.), διαπιστώνουμε ορισμένα σημεία, που φανερώνουν ομοιότητα με την ιστορία του Κατακλυσμού της Βίβλου: α) Οι θεοί, με παρακίνηση του θεού Βαλ, αποφασίζουν να καταστρέψουν τους ανθρώπους της πόλης Σουρουπάκ, που βρισκόταν κοντά στον Ευφράτη ποταμό, β) Ένας άνθρωπος, ο Ουτ Ναπιστίμ, ειδοποιείται για την απόφαση αυτή των θεών από τον θεό Έα, του οποίου ήταν πιστός λάτρης, γ) Ο Έα του δίνει διαταγή να κατασκευάσει ένα πλοίο, στο οποίο να καταφύγει με την οικογένειά του, τους συγγενείς του, ορισμένους ναυτικούς και ζώα απ’ όλα τα είδη, δ) Ένας κατακλυσμός επτά ημερών καταστρέφει τους ανθρώπους καλύπτοντας τη γη με στρώμα λάσπης, ε) Το πλοίο προσαράζει τελικά στο βουνό Νιζίρ (πιθανώς ανατολικά της Νινευή). Ο Ουτ Ναπιστίμ πληροφορείται ότι τα νερά υποχώρησαν, αφού έστειλε από το πλοίο του ένα περιστέρι, ένα χελιδόνι και ένα κοράκι, η) Ο Ουτ Ναπιστίμ προσφέρει μετά την έξοδό του από την κιβωτό θυσία στους θεούς, οι οποίοι την αποδέχονται και θ) Ο θεός Ενλίλ ευλογεί τον Ουτ Ναπιστίμ και τη γυναίκα του.
Παρά τις ομοιότητες αυτές, της ιστορίας του κατακλυσμού των Βαβυλωνίων με τη διήγηση της Βίβλου, υπάρχουν και διαφορές, που υπογραμμίζουν το μεγαλείο και την αξιοπιστία της ιστορίας του Κατακλυσμού του Νώε, όπως την βρίσκουμε στη Γένεση. Έτσι π.χ.: α) Στον Βαβυλωνιακό κατακλυσμό στέλλονται περιστέρι, χελιδόνι και κοράκι από τον Νώε, κατά τη διήγηση της Γένεσης, στέλλονται κοράκι και περιστέρι, β) Ο Βαβυλωνιακός κατακλυσμός διαρκεί δεκατέσσερις ημέρες, ενώ της Βίβλου ένα χρόνο και δέκα ημέρες (μέχρις ότου στέγνωσε η γη από τα νερά του Κατακλυσμού), γ) Το πλοίο του Ουτ Ναπιστίμ έχει απίθανες διαστάσεις και τελείως μυθικές: το σχήμα του ήταν ένας τέλειος κύβος (140Χ140Χ140 πήχεις), που το καθιστούσε ανίκανο να επιπλεύσει, δ) Το πολυθεϊστικό και μυθικό στοιχείο της υπερβολής είναι ολοφάνερα: Στον Βαβυλωνιακό κατακλυσμό ο ουρανός είναι πυκνοκατοικημένος από θεότητες με εντελώς ανθρώπινα χαρακτηριστικά, θεότητες που γελούν, κλαίνε, παίζουν με τη δυστυχία των ανθρώπων ένα παιχνίδι σκληρό και πένθιμο, ερίζουν μεταξύ τους, φοβούνται και σκύβουν ταπεινά σαν σκυλιά. Ενώ η ιστορία του Κατακλυσμού της Βίβλου έχει έντονο μονοθεϊστικό χαρακτήρα και δεν περιέχει κανένα μυθικό στοιχείο, αλλά είναι απλή, με έκδηλο το στοιχείο της θείας μεγαλοπρέπειας.
Όμως τόσο οι διαφορές, όσο και οι ομοιότητες, φανερώνουν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι υπάρχει εσωτερική σχέση μεταξύ της διήγησης της Βίβλου και του κατακλυσμού, που αναφέρεται στο έπος του Γιλγαμές. Τούτο μας οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι τόσο η ιστορία της Γένεσης περί Κατακλυσμού του Νώε, όσο και ο μύθος του έπους του εθνικού ήρωα των Βαβυλωνίων Γιλγαμές, προέρχονται από πανάρχαια κοινή παράδοση. Η κοινή αυτή παράδοση, που εξιστορεί αληθινό γεγονός και προέρχεται από την περιοχή της Χαλδαίας, δηλαδή από τη χώρα του Αβραάμ, διατηρήθηκε αγνή, ανόθευτη και καθαρή στη Γένεση, ενώ στη Βαβυλωνιακή διήγηση έχει αναμειχθεί και παραμορφωθεί από άφθονα μυθικά και εντυπωσιακά στοιχεία. Εξάλλου, οι ειδικοί έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι η Γένεση δε δανείζεται ούτε αντιγράφει το έπος του Γιλγαμές ούτε βέβαια και αυτό αντιγράφει τη Γένεση.
Ύστερα από αυτά μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι οι Ισραηλίτες παρέλαβαν την ιστορία του Κατακλυσμού από τους πρώτους εκείνους ανθρώπους (μέσω του πατριάρχη Αβραάμ), που, όπως είναι επιστημονικά εξακριβωμένο, κατοικούσαν στην περιοχή της Βαβυλώνας. Αυτή την ιστορία, με τον φωτισμό και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, την κατέγραψε ο Μωυσής, στα κεφάλαια 6 - 8 του βιβλίου της Γένεσης.
Αυτήν όμως τη βεβαίωση την οφείλουμε και στην Αρχαιολογία χάρις στις πλάκες της Νινευή, τις όποιες η σκαπάνη της, μας τις έφερε στο φως. Και παρά τις περιγραφές του έπους του Γιλγαμές, το βουνό Νιζίρ, όπου άραξε το πλοίο του Ουτ Ναπιστίμ, δεν τράβηξε ποτέ το ενδιαφέρον των ερευνητών. Οι τελευταίοι έψαχναν πάντα (και εξακολουθούν να ψάχνουν) την Κιβωτό του Νώε στο Αραράτ.
3) ΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΤΡΩΜΑ
Η Αρχαιολογία όμως μας πρόσφερε και άλλα στοιχεία, που βεβαιώνουν το γεγονός του Κατακλυσμού του Νώε:
Τον Μάρτιο του 1929 ο Άγγλος αρχαιολόγος Σερ Τσαρλς - Λέοναρντ Γούλλεϋ ανακοίνωσε ότι, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών του στην πόλη Ουρ των Χαλδαίων, βρήκε ένα πηλώδες στρώμα λάσπης από άργιλο, πάχους 8 ποδιών (240 εκατοστά). Ήταν φανερό, ότι το παχύ αυτό στρώμα λάσπης σχηματίστηκε από μεγάλη πλημύρα. Κάτω από το στρώμα αυτό βρήκε υπολείμματα ανθρώπινων εγκαταστάσεων, καθώς και πρωτόγονα εργαλεία κατασκευασμένα από πυρόλιθο. Τα δοχεία ήσαν προφανώς κατασκευασμένα με το χέρι. Όλα, δηλαδή, προέρχονταν από τη λίθινη εποχή. Ό Γούλλεϋ ανακοίνωσε στον κόσμο την ανακάλυψή του από τη Μεσοποταμία με τηλεγράφημα, που έλεγε: «Βρήκαμε τα ίχνη του Κατακλυσμού». Ή είδηση εκείνη δημοσιεύθηκε αμέσως στις πρώτες στήλες του τύπου της Αμερικής και της Αγγλίας. Ας σημειωθεί ότι οι ανασκαφές του Γούλλεϋ αφορούσαν τελείως άλλα πράγματα και εντελώς συμπτωματικά τον οδήγησαν στην καταπληκτική εκείνη ανακάλυψη.
Για να μη μείνει καμιά αμφιβολία, ο Γούλλεϋ έσκαψε και πάλι στην ιδία περιοχή, όπου βρήκε, στο ίδιο πάλι βάθος, παρόμοιο στρώμα λάσπης. Σχεδόν ταυτόχρονα ο καθηγητής Λάνγκτον ανακοίνωσε όμοια ανακάλυψη στην πόλη Κις, που βρίσκεται σε απόσταση πάνω από 100 μίλια στα βόρεια της Ουρ. «Κατά την άποψη του Γούλλεϋ, η πλημμύρα κατάπιε μια περιοχή μήκους 630 και πλάτους 160 χλμ., ΒΔ του Περσικού κόλπου. Αν κοιτάξει κανείς τον χάρτη, βλέπει ότι έγινε αυτό, που σήμερα θα λέγαμε (τοπικό συμβάν), αλλά που για τους κατοίκους των χαμηλών εκείνων παραποτάμιων πεδιάδων ήταν τότε η καταστροφή ολοκλήρου του κόσμου τους».
Ίχνη μεγάλων πλημμυρών έχουν ευρεθεί και σε άλλες περιοχές της Μεσοποταμίας, όπως π.χ. «στην Ερέχ και τη Σουρουπάκ. Τα στρώματα διαφέρουν σε πάχος και σε χρόνο και καμιά από αυτές τις πλημμύρες δεν μπορεί να ταυτισθεί με τον κατακλυσμό τού Νώε. Αλλά τόσο η αρχαία φιλολογία (όπως π.χ. το έπος του Γιλγαμές), όσο κι αυτά τα στρώματα λάσπης μάς οδηγούν στο γεγονός ενός μεγάλου κατακλυσμού, αν και η έκτασή του και ο χρόνος, που έλαβε χώρα, είναι αβέβαια». Επειδή ακριβώς τα διάφορα στρώματα των κατακλυσμών των Ούρ, Κίς, Έρέχ, Σουρουπάκ κλπ. διαφέρουν χρονολογικά, γι’ αυτό και η διήγηση του έπους του Γιλγαμές θεωρείται ως ισχυρότερο αποδεικτικό στοιχείο για τον Κατακλυσμό του Νώε, από τα στρώματα λάσπης των διαφόρων κατακλυσμών ή πλημμυρών της περιοχής της Μεσοποταμίας.
Βεβαίως δεν έχουν ακόμη φωτιστεί από τη Γεωλογία και τις άλλες επιστήμες όλες οι πτυχές του προβλήματος του Κατακλυσμού. Το κατά πόσο π.χ. ο Κατακλυσμός του Νώε ήταν παγκόσμιος (κάλυψε όλη την υδρόγειο σφαίρα) ή ήταν τοπικός (κάλυψε μόνο τον τότε γνωστό κόσμο, τη Μεσοποταμία και τη γύρω περιοχή) είναι ακόμη ένα πρόβλημα, που δεν έχει λυθεί με βεβαιότητα. Κάθε μία από τις δύο αυτές απόψεις έχει αρκετά επιχειρήματα, για να υποστηρίξει τις θέσεις της. Αλλά το θέμα τούτο δεν άφορα την Αρχαιολογία, γι’ αυτό και δεν το εξετάζουμε εδώ. Άλλωστε, πέραν του ότι η μορφολογία της επιφάνειας της γης ήταν στα χρόνια εκείνα (περί το 5000-4000 π.Χ.) πολύ διαφορετική από ό,τι είναι σήμερα.
Ο Κατακλυσμός του Νώε ήταν ένα θαύμα της θείας Παντοδυναμίας, που είχε σκοπό καθαρά παιδαγωγικό και σωτηριολογικό για τον άνθρωπο. Και το θαύμα εκείνο δεν ήταν καθόλου αδύνατον στον παντοδύναμο και φιλάνθρωπο Θεό, που συνέχει και συγκρατεί την όλη δημιουργία. Αυτός ως δημιουργός του κόσμου μπορεί, όταν θέλει και όπως θέλει, να καταργεί τους νόμους της φύσης και να τους επαναφέρει στην κανονική τους λειτουργία.
Παρ’ όλες όμως τις δυσκολίες για τη λύση του αινίγματος «Κατακλυσμός», πρέπει να υπογραμμίσουμε, ότι η «εργασία του Γούλλεϋ και των συνεργατών του απέφερε ένα πολύ σημαντικό αποτέλεσμα, ακόμη και για τους ειδικούς επιστήμονες: Μια μεγάλη πλημμύρα, που θυμίζει τον Κατακλυσμό της Βίβλου και που συχνά απορρίπτεται από τους σκεπτικιστές σαν παραμύθι ή παράδοση, όχι μόνον συνέβη, άλλα είναι ένα γεγονός μιας ιστορικά χειροπιαστής εποχής». Χάρη στις ανασκαφές του Γούλλεϋ «στη βάση του αρχαίου πύργου των σκαλιών των Σουμερίων, στην Ουρ του κάτω Ευφράτη, μπορούσε κανείς με μια ανεμόσκαλα να κατεβεί μέσα σ’ ένα στενό πηγάδι και να δει με τα μάτια του και να αγγίξει με τα χέρια του τα κατάλοιπα μιας τρομακτικής πλημμύρας, σαν στρώμα λάσπης πάχους τριών μέτρων. Και από την ηλικία των στρωμάτων των ανθρωπίνων εγκαταστάσεων, πάνω στα όποια μπορεί κανείς να διαβάσει το χρόνο σαν σε ημερολόγιο, είναι δυνατόν επίσης να καθορισθεί πότε έγινε η μεγάλη πλημμύρα. Συνέβη το έτος 4000 π.Χ.
ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΑΡΑΡΑΤ
Το Αραράτ είναι ένα βουνό με σχήμα κώνου και δημιουργήθηκε από ηφαιστειακή έκρηξη. Το ύψος του είναι 5.700 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Από ύψος 4.500 μέτρα μέχρι την κορυφή του, το Αραράτ είναι μόνιμα σκεπασμένο από πάγους. Αν κάποιο σκάφος προσάραζε χαμηλότερα από αυτό το στρώμα του πάγου, θα σάπιζε και θα χανόταν χωρίς να αφήσει ίχνη. Αν όμως το σκάφος προσάραζε στην κορυφή του όρους μετά τον Κατακλυσμό, θα σκεπαζόταν από τεράστιο στρώμα πάγου και θα γινόταν απρόσιτο στον άνθρωπο. Η θεία Πρόνοια φρόντισε, ώστε η Κιβωτός του Νώε να αράξει σε ύψος 5.000 μέτρων, όπου οι όγκοι του πάγου γλιστρούν κάτω από την κορυφή και όπου το στρώμα του πάγου, που σκεπάζει την περιοχή, είναι σημαντικά λεπτότερο. Σε περιόδους που χαρακτηρίζονται από χαμηλές θερμοκρασίες, η Κιβωτός σκεπάζεται με πάγο και χιόνι και έτσι δεν φαίνεται. Σε περιόδους όμως με υψηλότερες θερμοκρασίες, κατά την εποχή του θέρους, ένα τμήμα της Κιβωτού ξεσκεπάζεται και είναι ορατό, αυτό όμως είναι σπάνιο γεγονός.
Φαίνεται ότι στους πρόποδες του βουνού Αραράτ υπάρχουν αρχαίες επιγραφές των Σουμερίων και Βαβυλωνίων, επάνω σε βράχους, καθώς και επιγραφές σε τάφους, που δεν έχουν ακόμα εκτιμηθεί αρκετά επιστημονικά. Τα γραπτά αυτά μιλάνε για μια μεγάλη καταστροφή από Κατακλυσμό, έτσι μπορεί να εξηγηθεί και το πλοίο που βρίσκεται εκεί πάνω. Έχουν γίνει, όμως, και άλλες ανακαλύψεις: Γεωλόγοι που είχαν προσανατολιστεί προς τις Βιβλικές αφηγήσεις, ανακάλυψαν πόλεις που ήταν πριν από τον Κατακλυσμό και που μετά τον Κατακλυσμό είχαν καταχωθεί.
ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ
Για πολλά χρόνια, οι επιστήμονες ασχολήθηκαν με το ερώτημα: «Τι απέγινε η Κιβωτός του Νώε, που η Βίβλος περιγράφει;» (Γένεση 8:4). Αυτές τις αναζητήσεις, που αρχίζουν από πολύ παλιά, θα προσπαθήσουμε να συνοψίσουμε.[1]
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ
Η πρώτη πληροφορία, που αφορά στην έρευνα για την Κιβωτό του Νώε, προέρχεται από τον ειδωλολάτρη (Χαλδαίο) ιερέα Βερόζα (Βerose ή Berosus), το 475 π.Χ. Ο ιερέας αυτός διηγείται ότι πολλοί σύγχρονοί του και προγενέστεροί του, αφού σκαρφάλωσαν στην κορυφή του Αραράτ, είδαν την Κιβωτό του Νώε και πήραν μαζί τους κομμάτια της Κιβωτού ως ιερά λείψανα. Στα χριστιανικά χρόνια ο Νικόλαος της Δαμασκού μαρτυρεί επίσης τα ίδια. Ο Εβραίος ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος στο βιβλίο του (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία) γράφει ότι πολλοί είχαν φέρει κομμάτια της Κιβωτού από το Αραράτ. Τα ίδια μαρτυρεί κατά το 180 μ.Χ. και ο Θεόφιλος Αντιοχείας. Το 1800 ένας Αμερικανός, ο Κλαύδιος Ριτς (Claudios Rich), δημοσίευσε την έκθεση του Αγά- Χουσεΐν, που ισχυρίσθηκε ότι είχε φθάσει στην κορυφή του Αραράτ και είχε δει εκεί τα λείψανα της Κιβωτού.
ΔΕΚΑΤΟΣ ΕΝΝΑΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ
Επιστημονικές αποστολές στο Αραράτ αρχίζουν το 1829, δηλαδή κατά την εποχή της αποστολής του Φρειδερίκου Ρarrot, καθηγητού στο Πανεπιστήμιο Dorpat. Δυο από τις αποστολές του απέτυχαν να φθάσουν στην κορυφή, αλλά στην τρίτη προσπάθειά του το κατόρθωσε. Φθάνοντας διαπίστωσε ότι είχε επισημάνει την πλευρά της Κιβωτού, ωστόσο δεν μπόρεσε να ελέγξει το εύρημά του.
Τον 19ο αιώνα, αρκετά χρόνια πριν ο αρχαιολόγος βάλει τη σκαπάνη του για πρώτη φορά στο χώμα της Μεσοποταμίας, ξεκίνησαν διάφορες αποστολές για το Αραράτ. Αφορμή σ’ αυτό έδωσε μια αφήγηση ενός τσοπάνη. Στους πρόποδες του βουνού Αραράτ βρίσκεται ένα μικρό χωριό Αρμενίων, το Μπαϊζίτ, του οποίου οι κάτοικοι διηγούνται εδώ και μερικές γενιές την παράξενη αφήγηση ενός τσοπάνη, ο οποίος ισχυριζόταν ότι επάνω στο Αραράτ είχε δει ένα ξύλινο πλοίο. Μια έκθεση κάποιας τούρκικης αποστολής, από το έτος 1833 βεβαίωνε την αφήγηση του τσοπάνη. Στην έκθεση αυτή γίνεται λόγος για τον σκελετό ενός ξύλινου πλοίου, ο οποίος την καλοκαιρινή εποχή προεξέχει από τον νότιο παγετώνα.
Το 1840 ένας δημοσιογράφος από την Κωνσταντινούπολη ανακοίνωσε την ανακάλυψη της Κιβωτού του Νώε. Τούρκικη αποστολή, ειδική για τη μελέτη των χιονοστιβάδων του όρους Αραράτ, ανακάλυψε ένα γιγάντιο ξύλινο σκελετό, σχεδόν ολόμαυρο, που προεξείχε από τους πάγους. Όταν η αποστολή ρώτησε τους κατοίκους συνοικισμών, που γειτονεύουν με το Αραράτ, οι τελευταίοι απάντησαν ότι γνώριζαν την ύπαρξη τέτοιου σκελετού, αλλά δεν τολμούσαν να τον πλησιάσουν, επειδή είχαν δει ένα άγριο πνεύμα στο παράθυρο, που βρισκόταν στο επάνω μέρος του σκελετού. Η τούρκικη αποστολή, παρ’ όλες τις υπερβολικές δυσκολίες, πέτυχε να πλησιάσει την Κιβωτό και να διαπιστώσει ότι διατηρείτο σε καλή κατάσταση και μονάχα τα πλευρά της είχαν υποστεί βλάβη. Ένα μέλος της ομάδας διηγήθηκε ότι οι πλευρές (της Κιβωτού) ήταν κατασκευασμένες από το ξύλο, που αναφέρεται στην Αγία Γραφή, που, όπως είναι γνωστό, προέρχεται από δέντρα, που φύονται στην κοιλάδα του ποταμού Ευφράτη. Μπαίνοντας στην Κιβωτό, τα μέλη της αποστολής κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το σκάφος είχε κατασκευαστεί για τη μεταφορά ζώων, αφού το εσωτερικό του ήταν χωρισμένο σε διαμερίσματα ύψους 15 ποδιών (4,5 μέτρα). Οι Τούρκοι κατόρθωσαν να μπουν σε τρία μονάχα τέτοια διαμερίσματα, γιατί τα άλλα ήταν γεμάτα πάγο. Το μήκος της Κιβωτού ήταν 300 Κude (τούρκικο μέτρο μήκους).
Το 1893, ο αρχιδιάκονος της Νεστοριανής Εκκλησίας (στην Ιερουσαλήμ και στη Βαβυλώνα), Δρ Νουρή (Νοurri), ανακοίνωσε επίσημα ότι είδε την Κιβωτό και ότι μονάχα η πλώρη και η πρύμνη της ήταν ευπρόσιτες, ενώ το κεντρικό τμήμα ήταν καλυμμένο από πάγους. Η Κιβωτός ήταν κατασκευασμένη από βαριά δοκάρια, με σκοτεινό κοκκινωπό - καστανό χρώμα. Ο Νουρή, αφού την μέτρησε, βρήκε ότι οι διαστάσεις της συνέπιπταν ακριβώς με τις διαστάσεις, που μας δίνει η Αγία Γραφή. Ύστερα από αυτό συστήθηκε μια Εταιρεία για να χρηματοδοτήσει τη δεύτερη αποστολή του Δρ Νουρή, με τον όρο ότι η Κιβωτός θα μεταφερόταν για να εκτεθεί στην Παγκόσμια Έκθεση του Σικάγου. Τα σχέδια όμως αυτά απέτυχαν, επειδή η κυβέρνηση της Τουρκίας αρνήθηκε να επιτρέψει την έξοδο της Κιβωτού από τη χώρα.
ΕΙΚΟΣΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ
Στην εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, τον Αύγουστο του 1916, ένας Ρώσος πιλότος, ο Βλαδίμηρος Ροσκοβίτσκυ (Roskovitsky), σε μια αναγνωριστική πτήση του, βρέθηκε πάνω από τη οροσειρά του Αραράτ και ειδικότερα προς το ΒΑ τμήμα της σκεπασμένης με χιόνια κορυφής, που βρίσκεται στην τουρκική περιοχή και απέχει 20 μίλια από τα ρωσικά σύνορα και σε ύψος 4.666 μέτρα παρατήρησε μια παγωμένη λίμνη. Στην άκρη της λίμνης αυτής διακρινόταν ο σκελετός ενός αντικειμένου που έμοιαζε με μεγάλο πλοίο. Ένα τμήμα του πλοίου αυτού ήταν βυθισμένο στους πάγους, οι πλευρές του όμως ήσαν εκτεθειμένες έξω από τους πάγους, ένα δε κομμάτι από αυτές είχε τρύπες. Διακρινόταν ακόμα το ένα από τα δυο μισά κομμάτια μιας διπλής πόρτας. Και αναρωτήθηκαν: «Πώς μπορούσε ένα πλοίο να φτάσει πάνω στο βουνό;». Το Αραράτ φτάνει μέχρι 5.165 μέτρα ύψος. Είναι σκεπασμένο από χιόνια 9-10 μήνες το χρόνο. Με τον τρόπο αυτόν διατηρήθηκε ο ξύλινος σκελετός του πλοίου, σαν κονσερβοποιημένος.
Όταν ο Ροσκοβίτσκυ πληροφόρησε τους προϊσταμένους του για την ανακάλυψη αυτή, οι τελευταίοι ζήτησαν ακριβή επιβεβαίωση γι’ αυτήν. Ύστερα από μερικές πτήσεις πάνω από το βουνό πείσθηκαν για την παρουσία του πιο πάνω αντικειμένου και έστειλαν μια έκθεση στη Μόσχα και στην Πετρούπολη. Ο αυτοκράτορας Νικόλαος Β' έδωσε διαταγή να σταλεί αποστολή. Η αποστολή αυτή έκανε καταμετρήσεις, φωτογράφισε την Κιβωτό και έκοψε δείγματα, όλα δε αυτά στάλθηκαν στην Πετρούπολη. Δυστυχώς, ολόκληρη η συνάθροιση των πολύτιμων αυτών ντοκουμέντων προφανώς καταστράφηκε κατά τη Ρωσική (κομμουνιστική) Επανάσταση.
Η υπόθεση Ροσκοβίτσκυ ήρθε στην επιφάνεια κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο διευθυντής των Σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών Γιάσπερ Μάσκελιν (Jasper Maskelyn) ανακοίνωσε ότι ένας από τους άντρες του πέταξε πάνω από το Αραράτ από περιέργεια, για να δει αν υπήρχε οποιαδήποτε αλήθεια στους ισχυρισμούς τού Ροσκοβίτσκυ. Ο Σοβιετικός πιλότος σημείωσε επίσης μια κατασκευή, της οποίας ένα τμήμα ήταν βυθισμένο σε παγωμένη λίμνη. Ωστόσο τίποτε από αυτά δεν εμπόδισε τους Σοβιετικούς επιστήμονες από το να χαρακτηρίσουν την ιστορία της Κιβωτού του Νώε σαν μύθο, που δεν έχει καμιά σχέση με την επιστήμη.
Πληροφορίες έχουμε και από τον Αμερικανό ιστορικό και ιεραπόστολο Δρ Ααρών Σμιθ, ειδικό στο θέμα του Κατακλυσμού. Ο επιστήμονας αυτός, σε μακροχρόνια εργασία, συγκέντρωσε μια ολοκληρωμένη ιστορία της βιβλιογραφίας για την Κιβωτό του Νώε (1951).
Στο βιβλίο του Βέρνερ Κέλλερ, ο συγγραφέας αναφέρει τις απόπειρες που έγιναν για την εύρεση της Κιβωτού από τον Γκρήνσμπορο, ειδικό στο θέμα Κατακλυσμός και τον Γάλλο εξερευνητή Ζαν ντε Ρικέ (Jean de Riquer), που σκαρφάλωσε στην ηφαιστειώδη κορυφή το 1952. Δυστυχώς όμως και αυτές οι προσπάθειες απέτυχαν.
Ο ΦΕΡΝΑΝ ΝΑΒΑΡΡΑ
Στην αναζήτηση για το φημισμένο πλοίο της ανθρωπότητας, ο Γάλλος αλπινιστής Φερνάν Ναβαρρά (Fernant Navarra), μαζί με τον 11χρονο γιο του Ραφαήλ, πέτυχε στις 6 Ιουλίου 1955, κατά τρόπο εκπληκτικό να ανέβει στην κορυφή του βουνού Αραράτ. Ανακάλυψε αυτό, που πιστεύει ότι είναι η Κιβωτός του Νώε, φέρνοντας μαζί του κομμάτια ξύλου από τον σκελετό και έστρεψε προς την ανακάλυψή του αυτή το ενδιαφέρον όλου του κόσμου. Η ηλικία του ξύλου ανέρχεται σε μερικές χιλιάδες χρόνια, αλλά αν πράγματι πρόκειται για ένα σημάδι της Βιβλικής Κιβωτού, φυσικά, κανείς δεν μπορεί να πει. Ο Ναβαρρά χρειάστηκε 17 χρόνια να ετοιμαστεί γι’ αυτή την αποστολή. Το γεγονός ότι το όρος Αραράτ βρίσκεται στα σύνορα τριών χωρών - του Ιράν, της Τουρκίας και της Σοβιετικής Ένωσης - και το γεγονός ότι έχει υπογραφεί συμφωνία, που απαγορεύει σε οποιονδήποτε την ανάβαση στο Αραράτ, του δημιούργησε μεγάλες δυσκολίες. Ο Ναβαρρά έφερε σε πέρας τρεις από τις αποστολές του μυστικά, περνώντας από την επικίνδυνη ζώνη τη νύκτα. Η τρίτη, επιτυχημένη, αποστολή πραγματοποιήθηκε ως έξης: Ο Ναβαρρά φτάνοντας στην κορυφή της σκεπασμένης με πάγους περιοχής κατά τη νύκτα, σύμφωνα με τις οδηγίες του Αρμένιου φίλου του, έστησε εκεί μια σκηνή για διανυκτέρευση, με σκοπό να συνεχίσει το πρωί την πορεία του, ώστε να σκαρφαλώσει στους απρόσιτους βράχους, που ήταν τελείως σκεπασμένοι με πάγο. Κατά τη διάρκεια της νύχτας ξέσπασε άγρια καταιγίδα, συνοδευομένη από πυκνή παγωμένη πάχνη και οι Ναβαρρά και Ραφαήλ σχεδόν πάγωσαν, γιατί είχαν καλυφθεί από βαρύ στρώμα χιονιού σε θερμοκρασία 30 βαθμών υπό το μηδέν. Το πρωί, με τη βοήθεια του Θεού, όπως διηγήθηκε ο Ναβαρρά, ξεκίνησε για τον τόπο, που είχε επισημάνει από μακριά σε μια από τις πρώτες του αποστολές. Όμως δεν ήταν ό κατάλληλος καιρός και το κάθε τι ήταν καλυμμένο με πάγο και χιόνια. Παρ’ όλα αυτά, πέτυχε να εντοπίσει και να ανακαλύψει την απαγορευμένη περιοχή και με μεγάλη δυσκολία και κίνδυνο έκοψε μέσα από τον πάγο ένα κομμάτι δοκαριού από τις πλευρές του σκάφους, μήκους ενός μέτρου και πάχους οκτώ εκατοστών. Δεν υπήρχαν σανίδες πελεκημένες στο σημείο αυτό. Κατά την επιστροφή του, ο Ναβαρρά πυροβολήθηκε και συνελήφθη από τη φρουρά των συνόρων, τελικά όμως αφέθηκε ελεύθερος με όλες τις φωτογραφίες του και το κομμάτι του ξύλου. Τέτοιες ήσαν οι συνθήκες, οι σχετικές με την αποστολή αυτή. Σε εργαστήρια στο Κάιρο και στη Μαδρίτη αναλύσεις του κομματιού του ξύλου με ραδιενέργεια καθόρισαν ότι η ηλικία του ήταν 5.000 χρόνια. Το βιβλίο του Ναβαρρά, που εκδόθηκε στα Γαλλικά, είναι εικονογραφημένο με φωτογραφίες που δείχνουν το κόψιμο του δοκαριού από τις πλευρές (της Κιβωτού) και της περιοχής όπου βρίσκεται η Κιβωτός κάτω από τους πάγους, όπως επίσης και φωτογραφίες των αποτελεσμάτων του εργαστηρίου, σκίτσων, σχεδίων κλπ.
DOGUBAYAZIT
Ένα αντικείμενο σε σχήμα σκάφους, που θεωρείται από πολλούς ως τα απολιθωμένα απομεινάρια της Κιβωτού, βρίσκεται στο Dogubayazit, στην Τουρκία. Για πρώτη φορά φωτογραφήθηκε το 1959 από Τούρκο πιλότο της πολεμικής αεροπορίας, σε μια αποστολή χαρτογράφησης του ΝΑΤΟ. Ο Τούρκος λοχαγός Llhan Durupina, μετά από εξέταση των φωτογραφιών, εντόπισε το παράξενο σχήμα που έμοιαζε με πλοίο και βρισκόταν στα σύνορα Τουρκίας - Ιράν σε ύψος 6300 πόδια. Για να μη βγάλει βιαστικά συμπεράσματα, έστειλε τις φωτογραφίες στον ειδικό Dr. Brandenburger από το Οχάιο των ΗΠΑ. Κέρδισε την παγκόσμια προσοχή, όταν η φωτογραφία του δημοσιεύτηκε το 1960 στο περιοδικό Life. Μετά τη δημοσίευση, ο Durupina πήγε και έκανε μερικές ανασκαφές αλλά δεν βρήκε τίποτα, έτσι τα ΜΜΕ ξέχασαν την ιστορία.
Το 1977 ο Ron Wyatt πήγε στο σημείο και ζήτησε άδεια για να εξετάσει το εύρημα καλύτερα. Η άδεια έγινε δεκτή και ο ίδιος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πράγματι αυτή είναι η κιβωτός του Νώε, παραθέτοντας τα παρακάτω στοιχεία:
Το συνολικό μήκος του ευρήματος είναι 515 πόδια ή 300 αιγυπτιακές πήχεις ακριβώς. Το μέσο πλάτος είναι 50 πήχεις. Αυτά είναι τα μεγέθη που αναφέρονται στη Βίβλο.
Τα αποτελέσματα από το Γεω-ραντάρ δείχνουν ότι υπήρχε πράγματι ξύλο εκεί, πριν μετατραπεί σε πετρώματα με την πάροδο του χρόνου.
Από τα αντικείμενα που ανασύρθηκαν, το σημαντικότερο είναι ένα κομμάτι κονταριού που ήταν κολλημένο με οργανική κόλα, καθώς και μια ένωση ξύλων που γινόταν με περίεργο τρόπο εκείνα τα χρόνια: Τοποθετούσαν το ένα ξύλο μέσα στο άλλο και τα ένωναν με ένα κομμάτι μετάλλου που αποτελείτο από σίδηρο (8.38%), αλουμίνιο (8.35%) και τιτάνιο (1.59%).
Επίσης βρέθηκαν μεγάλες πέτρες με τρύπες λαξευμένες, όχι με φυσικό τρόπο, κάτι που μας δείχνει ότι χρησιμοποίησαν την τεχνική εκείνου του καιρού για να ισορροπούν το βάρος στα πλοία που συχνά βρισκόταν είτε στο μπροστινό μέρος του πλοίου είτε στο πίσω.
Χριστιανικές εκστρατευτικές ομάδες πιστεύουν ότι στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να πρόκειται για την Βιβλική Κιβωτό. Από το άλλο μέρος, μη χριστιανικές εξερευνητικές αποστολές έχουν πράγματι μαγευτεί από το ασυνήθιστο αντικείμενο που ζητείται να βρεθεί, που όμως αρνούνται κατηγορηματικά να δηλώσουν ότι εδώ πρόκειται για τον σκελετό της Κιβωτού του Νώε.
Ο άνθρωπος όμως δεν έπαυσε ποτέ να αναζητά την Κιβωτό του Νώε. Έτσι τον Αύγουστο του 1982, ανακοινώθηκε ότι αναχώρησε για την Τουρκία ενδεκαμελής αμερικανική αποστολή με σκοπό την αναζήτηση της Κιβωτού του Νώε. Στην επιστημονική αυτή ομάδα, της οποίας τα έξοδα υπολογίζονταν ότι επρόκειτο να ξεπεράσουν τις 60.000 δολάρια, έλαβε μέρος και ένας παλιός Αμερικανός αστροναύτης, ο Τζαίημς Έρουϊν, που το 1971 είχε πατήσει στη Σελήνη κατά τη διάρκεια της διαστημικής αποστολής «Απόλλων 17». Σε συνέντευξή του ο Έρουϊν είπε, ότι οι παρατηρήσεις προηγουμένων εξερευνητικών αποστολών δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία για την ύπαρξη κάποιου μυστηριώδους πλοίου σε κορυφή του όρους Αραράτ. Ο Αμερικανός αστροναύτης πρόσθεσε ότι πιστεύει ότι το πλοίο αυτό είναι η Κιβωτός του Νώε.
Η ΑΝΩΜΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΑΡΑΤ
Ένας άλλος «κυνηγός της κιβωτού» είναι ο Edward Crawford, πρώην στρατιωτικός που ανήκει στην Πρεσβυτεριανή Εκκλησία στην περιοχή του Σηάτλ. Ο Crawford ανέβηκε πολλές φορές στο Αραράτ και το 1990, είπε ότι ανακάλυψε ένα μεγάλο ορθογώνιο κατασκεύασμα θαμμένο στον πάγο, σε υψόμετρο 14.765 ποδιών.
«Δεν έχω καμία απολύτως αμφιβολία, ούτε και οι Τούρκοι», είπε στο WND. «Αυτά δεν συμβαίνουν στη φύση», είπε. «Αν νομίζετε ότι κάποιος πήγε μέχρι εκεί για να το χτίσει, τότε χρειάζεται να γίνει ένα μεγαλύτερο θαύμα από τον ίδιο τον Κατακλυσμό του Νώε».
Από το «κατασκεύασμα του Crawford» στο όρος Αραράτ δεν απέχει πολύ κάτι το οποίο έγινε πρωτοσέλιδο τον Μάρτη του 2006 με την κυκλοφορία μιας νέας, υψηλής ανάλυσης ψηφιακής εικόνας που έγινε γνωστή ως η «ανωμαλία του Αραράτ». Επρόκειτο για μια δορυφορική φωτογραφία της ΒΔ κορυφής του Αραράτ, που οι ΗΠΑ είχαν στην κατοχή τους, και στην οποία, σύμφωνα με τον Αμερικανό αναλυτή Porcher Taylor, αποτυπώνονταν πιθανά απομεινάρια της Κιβωτού! Πολλοί θεωρούν ότι αυτή είναι η Κιβωτός του Νώε, που ήδη βρίσκεται σε ένα βουνό δίπλα στο Αραράτ.
Συνολικά υπάρχουν 80.000 έργα, σε 72 γλώσσες, γύρω από τον Κατακλυσμό, από τα οποία τα 70.000 βιβλία αναφέρουν τις διάφορες αφηγήσεις των λαών για τον Κατακλυσμό.
Η ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ
Τον Μάιο του 2011, μια ομάδα Κινέζων και Τούρκων Ευαγγελικών εξερευνητών ισχυρίστηκαν ότι κατά πάσα πιθανότητα ανακάλυψε την Κιβωτό του Νώε σε βουνό της Τουρκίας, σε υψόμετρο 4.000 μέτρων. Η ομάδα ανέφερε ότι βρήκε ξύλινα κομμάτια από μια κατασκευή, στο όρος Αραράτ της ανατολικής Τουρκίας, σε υψόμετρο 13.000 ποδιών, και με βάση τις εξετάσεις με τη μέθοδο χρονολόγησης του άνθρακα, τα κομμάτια αυτά υπολογίζει ότι είναι 4.800 ετών παλιά, δηλαδή είναι σχεδόν από την ίδια εποχή με αυτή που αναφέρεται ότι φτιάχτηκε η Κιβωτός του Νώε.
Σύμφωνα με τις δηλώσεις και το φωτογραφικό υλικό, το οποίο δημοσίευσε η Daily Mail, οι ερευνητές βρήκαν επτά ξύλινα μέρη θαμμένα κάτω από το χιόνι, καθώς και ηφαιστειακά συντρίμμια κοντά στη κορυφή του βουνού. Η κατασκευή ήταν χωρισμένη σε πολλά ξύλινα διαμερίσματα, κάποια από τα οποία είχαν ξύλινα δοκάρια, και πιστεύεται ότι θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για τη φιλοξενία ζώων, οι τοίχοι της ήταν κυρτοί και η επιφάνεια τους ομαλή. Σε βίντεο που παρουσίασαν οι ερευνητές στους δημοσιογράφους φαίνονται ξεκάθαρα πόρτες, σκάλες, καρφιά. Πρόκειται για ποιότητα ξύλου από κυπαρίσσι, γεγονός που ταιριάζει με τις περιγραφές από τα αρχαία κείμενα. Είναι σίγουροι πως κανείς άλλος δεν είχε καταφέρει να εντοπίσει εδώ και αιώνες τα απομεινάρια, εξαιτίας της εξαιρετικά δύσβατης περιοχής! Η περιοχή του Αραράτ είναι μια από τις πιο απρόσιτες σε ολόκληρο τον κόσμο, λόγω ενός περίεργου συνδυασμού υψομέτρου, κακοκαιρίας, απόκρημνων κορυφών και επικίνδυνων ρευμάτων αέρα.
«Δεν λέμε ότι είναι 100% σίγουρο ότι πρόκειται για την κιβωτό του Νώε, αλλά πιστεύουμε ότι κατά 99,9% είναι πράγματι αυτή», δήλωσε ο Yeung Wing-Cheung, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ από το Χονγκ Κονγκ, και μέλος της 15μελούς ομάδας «Noah's Ark Ministries International», στο Agence France -Presse. «Όλα δείχνουν ότι πρόκειται για τη κατασκευή που φιλοξένησε μέσα της όλα τα είδη των ζώων, διασφαλίζοντας τη σωτηρία τους. Μιλάμε για την πιο σημαντική ανακάλυψη του αιώνα που διανύουμε», δήλωσε στα ΜΜΕ ο Υeung Wing Cheung.
Στη συνέντευξη τύπου που παραχωρήθηκε, ένα άλλο μέλος της αποστολής, ο Panda Lee, είπε χαρακτηριστικά: «Είδαμε τη ξύλινη κατασκευή που αναφέρεται στην Ιερή Βίβλο! Αποτελούνταν από σανίδες, όπου η κάθε μια ήταν περίπου 8 ίντσες. Διέκρινα τους τόρμους (δόντι από ξύλο), απόδειξη ότι κάποτε είχαν χρησιμοποιηθεί μεταλλικά καρφιά. Κατόπιν περπατήσαμε περίπου 100 μέτρα. Σπασμένα ξύλα απλώνονταν στο παγωμένο τοπίο».
Με την υποστήριξη Τούρκων αξιωματούχων της κυβέρνησης και εμπειρογνώμονες της ομάδας τους, ο εκπρόσωπος της NAMI, Man-fai Yuen είπε: «Η ομάδα έρευνας και εγώ προσωπικά μπήκα σε μια ξύλινη κατασκευή ψηλά στο βουνό. Η κατασκευή είναι κατατετμημένη σε διαφορετικούς χώρους. Πιστεύουμε ότι το ξύλινο κατασκεύασμα που μπήκαμε είναι το ίδιο κατασκεύασμα που καταγράφεται σε ιστορικές αναφορές και το ίδιο αρχαίο μεγάλο σκάφος που υποδεικνύεται από τους ντόπιους».
«Η ομάδα έχει κάνει την μεγαλύτερη ανακάλυψη στην ιστορία», δήλωσε ο Oktay Belli, καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. «Αυτό το εύρημα είναι πολύ σημαντικό και το μεγαλύτερο μέχρι τώρα».
Η ομάδα των αρχαιολόγων απέκλεισε το ενδεχόμενο να πρόκειται για τα απομεινάρια ενός ανθρώπινου καταυλισμού, με την αιτιολογία ότι δεν έχουν βρεθεί ποτέ ίχνη ανθρώπινης παρουσίας σε υψόμετρο πάνω από τα 11.500 πόδια (3.500 μέτρα).
Μέλη της ομάδας είπαν ότι μερικά από τα βράχια που μοιάζουν με ξύλα και εξετάστηκαν αποδείχθηκε ότι ήταν απολιθωμένο ξύλο.
Οι τοπικές αρχές θα ζητήσουν από την τουρκική κυβέρνηση στην Άγκυρα να υποβάλλει αίτημα να χαρακτηριστεί η τοποθεσία Παγκόσμια Κληρονομιά της UNESCO και να προστατευτεί, ενώ θέλουν να διεξαχθεί μία μεγάλη αρχαιολογική ανασκαφή.
Από την πρώτη στιγμή ωστόσο, Βρετανοί ερευνητές διατήρησαν τις επιφυλάξεις τους για την γνησιότητα της κιβωτού. «Δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιοι υποστηρίζουν ότι βρήκαν την Κιβωτό!», λένε και πιέζουν για την παρουσίαση περισσοτέρων επιχειρημάτων και αδιάσειστων στοιχείων που θα πιστοποιούν τα λεγόμενα τους.
«Κατά διαστήματα, υπάρχουν ανακοινώσεις, σχεδόν πάντα από ενθουσιώδεις χωρίς όμως πραγματικό υπόβαθρο στην αρχαιολογία, σχετικά με την ανακάλυψη της κιβωτού του Νώε κάπου στην Τουρκία», λέει ο Δρ Aren Μ. Maeir, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Bar Ilan του Ισραήλ αι διευθυντής Tell es-Safi/Gath Archaeological Project. Και προσθέτει: «Όπως και με άλλες ανακαλύψεις που αφορούν την βιβλική αρχαιολογία που προέρχονται από μη επαγγελματίες αρχαιολόγους οι ανακοινώσεις είναι αρκετά ύποπτες, δεδομένου ότι το σύνολο των πληροφοριών δεν δημοσιεύονται ποτέ στα πραγματικά επιστημονικά περιοδικά, καθώς και όλα όσα μπορεί να δει κανείς είναι ανακοινώσεις στα ΜΜΕ και σε ιστότοπους».
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Παρ’ όλες τις προσπάθειες που έγιναν ως σήμερα και γίνονται, υπάρχουν ορισμένοι που αμφισβητούν την ύπαρξη της Κιβωτού. Αν όμως λάβουμε υπόψη το συνεχές ενδιαφέρον του ανθρώπου για την ανακάλυψή της (που εκδηλώνεται ακόμη κι από ειδωλολάτρες, από τον 5ο αιώνα π.Χ. μέχρι και σήμερα), δεν αποκλείεται να βρεθούν ίχνη της Κιβωτού.
Μέχρι στιγμής, εμείς αρκούμαστε σε όσα μας διηγείται το θεόπνευστο κείμενο, δηλαδή ό αλάθητος, κατά πάντα αξιόπιστος και σωτήριος λόγος της Παλαιάς Διαθήκης.
Ας συγκρίνουμε για άλλη μια φορά τη Βίβλο: Ο Ιησούς Χριστός επιβεβαιώνει τα γεγονότα του Κατακλυσμού της Γένεσης (Ματθαίος 24:37-39). Και μάλιστα προειδοποιεί για την ερχόμενη Κρίση του Θεού. Κι επειδή η καινούργια αυτή Κρίση δεν έλαβε χώρα ακόμα, οι άνθρωποι δεν σοβαρεύονται με τις προειδοποιήσεις αυτές του Θεού. Γι’ αυτό ο Πέτρος προειδοποιεί ξανά: «Στις έσχατες ημέρες θα έρθουν χλευαστές που θα περπατούν σύμφωνα με τις δικές τους επιθυμίες και λέγοντας: Πού είναι η υπόσχεση της παρουσίας του;» (Β' Πέτρου 3:3-4). Και προσθέτει την προειδοποίηση: «Θα έρθει όμως η ημέρα του Κυρίου σαν κλέφτης μέσα στη νύχτα, κατά την οποία οι ουρανοί θα παρέλθουν με ορμητικό συριστικό ήχο και τα στοιχεία, καθώς θα καίγονται, θα διαλυθούν και η γη και τα έργα που βρίσκονται σ’ αυτή θα κατακαούν» (Β' Πέτρου 3:10).
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ:
[1] Τις πληροφορίες αυτές τις πήραμε από το βιβλίο του Βέρνερ Κέλλερ, με τίτλο «Και η Βίβλος έχει παρ’ όλα αυτά δίκαιο» (ανήκει στα best sellers με τεράστια κυκλοφορία) και από άρθρο του Περιοδικού Ορθόδοξος Ζωή (1982) με τίτλο «Η έρευνα για την Κιβωτό του Νώε».
«Και ο ΚΥΡΙΟΣ είδε ότι η κακία του ανθρώπου πληθυνόταν επάνω στη γη, και όλοι οι σκοποί των διαλογισμών της καρδιάς του ήταν μόνον κακία όλες τις ημέρες» (Γένεση 6:5). Ο Θεός είπε στον Νώε να βάλλει μέσα στην κιβωτό επτά ζευγάρια από καθένα από τα «καθαρά» ζώα, δηλαδή από αυτά που επιτρεπόταν να φάει, και ένα ζευγάρι από τα μη καθαρά: «Και ο ΚΥΡΙΟΣ είπε στον Νώε: Μπες μέσα στην κιβωτό εσύ και ολόκληρη η οικογένειά σου, επειδή σε είδα δίκαιο μπροστά μου σ’ αυτή τη γενεά... Επειδή μετά από επτά ακόμα ημέρες εγώ φέρνω βροχή επάνω στη γη 40 ημέρες και 40 νύχτες, και θα εξαλείψω από το πρόσωπο της γης κάθε τι που υπάρχει, το οποίο δημιούργησα... Και ύστερα από επτά ημέρες, τα νερά του κατακλυσμού έπεσαν επάνω στη γη» (Γένεση 7:1-2,4,10). Αν και η Βίβλος λέει ότι έβρεχε 40 ημέρες και 40 νύχτες, αναφέρει επίσης ότι «τα νερά δυνάμωναν επάνω στη γη για 150 ημέρες». Η Γένεση δεν λέει ότι η Κιβωτός κάθισε επάνω «στο βουνό Αραράτ», αλλά «στα βουνά του Αραράτ» και ότι πέρασαν μήνες πριν ο Νώε και η οικογένειά του (η γυναίκα του, οι τρεις γιοι του και οι γυναίκες των γιων του) μπορέσουν να βγουν από την Κιβωτό και να αρχίσουν να γεμίζουν ξανά τη γη.
Η ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ
Η αφήγηση του Κατακλυσμού και της Κιβωτού του Νώε απλώθηκε με τον Χριστιανισμό σε όλο τον κόσμο. Έγινε η πιο γνωστή αφήγηση για τον Κατακλυσμό, αλλά δεν είναι η μοναδική. Για τη μεγάλη εκείνη καταστροφή υπάρχουν διάφορες αφηγήσεις και σε άλλους λαούς. Για παράδειγμα, οι Έλληνες μίλησαν για την καταστροφή από τον κατακλυσμό του Δευκαλίωνα. Πριν ακόμα φτάσει ο Κολόμβος στην Αμερική, οι ιθαγενείς της αμερικανικής ηπείρου διηγούνται για ένα μεγάλο κατακλυσμό. Ένα γεγονός που από γενιά σε γενιά μεταδίδεται από στόμα σε στόμα. Πολλές παρόμοιες διηγήσεις με άφθονα μυθικά στοιχεία συναντάμε και στους ιθαγενείς στην Αυστραλία, στην Ινδία, στην Πολυνησία, στο Θιβέτ, στο Κασμίρ, καθώς και στη Λιθουανία. Η μια γενιά μεταδίδει στην άλλη ακόμα μέχρι σήμερα την πληροφορία ότι έχει λάβει χώρα ένας κατακλυσμός. Είναι άραγε όλα αυτά μόνο παραμύθια, μόνο μύθοι, είναι άραγε όλα φανταστικά; Το συμπέρασμα είναι πολύ φυσικό: Με βάση τις διηγήσεις αυτές, που είναι μεταγενέστερες, είναι πολύ πιθανό να αντικατοπτρίζουν την ίδια παγκόσμια καταστροφή. Το τρομερό αυτό γεγονός πρέπει να έχει λάβει χώρα σε μια εποχή κατά την οποία σκεπτόμενα όντα πειραματίστηκαν αυτό το γεγονός, επέζησαν και την είδηση αυτή τη μετέδωσαν στους απογόνους τους.
Η Γεωλογία προσπάθησε να δώσει απάντηση στο ζήτημα αυτό. Όλες όμως οι προσπάθειές της κατέληξαν σε θεωρίες και υποθέσεις. Αυτό όμως που δεν πέτυχε μέχρι σήμερα η Γεωλογία ούτε καμία άλλη επιστήμη (να μας δώσει δηλαδή αναμφισβήτητη και πραγματική απόδειξη για το γεγονός του Κατακλυσμού), μας το έδωσε, ως ένα βαθμό, η Αρχαιολογία:
1) ΟΙ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΙΒΩΤΟΥ
Η Αρχαιολογία μας βοήθησε να καθορίσουμε τις διαστάσεις της Κιβωτού. Ο Μωυσής γράφει ότι η Κιβωτός είχε μήκος «τριακόσιους πήχεις», πλάτος «πενήντα πήχεις» και ύψος «τριάντα πήχεις» (Γεν. 6:15). Σήμερα γνωρίζουμε, από ορισμένες αρχαιολογικές ανακαλύψεις, ότι ο πήχης στα χρόνια των βασιλείων του Ισραήλ και του Ιούδα (900 - 600 π.Χ.) είχε μήκος περίπου 18 ίντσες, δηλαδή 45,72 εκατοστά. Κατά τον 19ο αιώνα οι αρχαιολόγοι ερεύνησαν μια σήραγγα στην Ιερουσαλήμ, που είχε κατασκευασθεί την εποχή του βασιλιά Εζεκία (περί το 700 π.Χ.). Μια αρχαία επιγραφή στην είσοδο της σήραγγας αναφέρει ότι αυτή έχει μήκος 1.200 πήχεις. Η μέτρηση της σήραγγας από τους αρχαιολόγους απέδειξε ότι είχε μήκος 1800 πόδια (548,64 μέτρα). (Σύμφωνα με άλλη μαρτυρία η σήραγγα έχει μήκος 525 μέτρα, οπότε ο εβραϊκός πήχης ισούται με 43,75 εκατοστά). Έτσι μάθαμε ότι ο πήχης ήταν περίπου 18 ίντσες ή 45,72 εκατοστά. Ο Αιγυπτιολόγος Petrie υπολόγισε ότι ένας πήχης είναι ίσος με 22,5 ίντσες ή 57,15 εκατοστά, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι υπάρχουν διάφορα είδη πήχεων, από τους οποίους ο μεγαλύτερος έχει μήκος πάνω από 18 ίντσες, δηλαδή πάνω από 57,15 εκατοστά.
Αν υπολογίσουμε τις διαστάσεις της Κιβωτού με βάση το μήκος ενός πήχυ (45,72 εκατοστά), διαπιστώνουμε ότι το σκάφος εκείνο ήταν μάλλον ένα τετράγωνο τριώροφο κατασκεύασμα, με συνολική χωρητικότητα 1.400.000 κυβικών ποδιών (ή 39.644 κυβικών μέτρων). Έτσι υπήρχε αρκετός χώρος στους τρεις ορόφους της Κιβωτού για τον πατριάρχη Νώε, την οικογένειά του, τα ζώα και τις αποθήκες των τροφίμων.
Για να σχηματίσουμε μια ιδέα της χωρητικότητας της Κιβωτού, αναφέρουμε τους υπολογισμούς ειδικών, που λένε: Αν λάβουμε ως μέσον όρο του μεγέθους των ζώων, που μπήκαν στην Κιβωτό, το πρόβατο (ασφαλώς υπήρχαν πολύ μεγαλύτερα ζώα από αυτό, αλλά και πολύ μικρότερα), τότε διαπιστώνουμε ότι η Κιβωτός μπορούσε να περιλάβει τα είδη των ζώων, που είχαν μπει σ’ αυτήν για να σωθούν. Κατά τους υπολογισμούς, υπάρχουν σήμερα λιγότερα από 18.000 είδη μαστοφόρων, πτηνών, ερπετών και αμφιβίων στον κόσμο μας. Αν λοιπόν λογαριάσουμε ότι σ’ ένα σύγχρονο μεγάλο φορτηγό αυτοκίνητο, συνήθους τύπου υπεραστικών μεταφορών, αφού γίνουν τα ανάλογα ράφια, μπορούν να χωρέσουν 240 πρόβατα, τότε 150 τέτοια οχήματα θα ήσαν αρκετά να μεταφέρουν 36.000 ζώα του μεγέθους ενός προβάτου. Αλλά η χωρητικότητα των 150 μεγάλων φορτηγών αυτοκινήτων, συνήθους τύπου υπεραστικών μεταφορών, καλύπτει μόνον το 1/3 της Κιβωτού του Νώε! Συνεπώς υπήρχε μεγάλη ευρυχωρία, πολύς χώρος και για τα 1.000.000 περίπου είδη των εντόμων, για τις τροφές άλλων ζώων, που σήμερα δεν υπάρχουν πλέον και για τη διαμονή του Νώε και της οικογένειάς του.
Ώστε χάρις στα μέτρα, που η αρχαιολογική έρευνα μας βοήθησε να προσδιορίσουμε, μαθαίνουμε ότι η Κιβωτός, που είχε κατασκευάσει ο Νώε, δεν ήταν εξωπραγματικό σκάφος. Ήταν ένα τεράστιο, αλλά σταθερό υπερωκεάνιο, μια μεγάλη τριώροφη μαούνα κατασκευασμένη ειδικά και με σπάνια τέχνη για την εποχή της (η κατασκευή της οφειλόταν στην καθοδήγηση του Νώε από τον Θεό). Αν υπολογίσουμε ότι το μισό σκάφος βυθιζόταν μέσα στο νερό, τότε το εκτόπισμα της Κιβωτού θα ήταν περίπου 20.000 τόνοι. Και το θαυμαστό σε όλη αυτή την κατασκευή, ήταν ότι μπορούσε να επιπλέει στη θάλασσα των γλυκών νερών του μεγάλου εκείνου Κατακλυσμού. Επειδή σκοπός της Κιβωτού δεν ήταν να ταξιδεύει και να ποντοπορεί στον ανοικτό ωκεανό, αλλά απλώς να επιπλέει στα γλυκά νερά, για να σώσει τους επιβάτες της από τον πνιγμό. Και επιπλέον να χωράει άνετα και για τόσες πολλές μέρες τον Νώε με την οικογένειά του και όλα τα είδη των ζώων, των πτηνών και των ερπετών με τις τροφές τους.
2) Η ΔΙΗΓΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΙΝΗ
Η Αρχαιολογία μάς βοήθησε επίσης να βεβαιωθούμε ότι η διήγηση της Βίβλου, σχετικά με τον Κατακλυσμό, είναι πέρα ως πέρα αληθινή.
Διάφορες διηγήσεις σχετικές με τη Δημιουργία και τον Κατακλυσμό μάς είναι γνωστές, χάρις στην Αρχαιολογία, από τους αρχαίους Σουμέριους, Βαβυλώνιους και Ασσύριους. Όλες όμως αυτές οι διηγήσεις είναι πολύ διαφορετικές από τις αντίστοιχες της Βίβλου. Τούτο είναι φανερό σχετικά με την ιστορία του Κατακλυσμού. Μια από αυτές τις ιστορίες μάς την διηγείται το περίφημο έπος του Γιλγαμές, που είναι γραμμένο σε μια από τις 12 πήλινες πλάκες, που βρέθηκαν (μαζί με άλλες 20.000) στα ερείπια της βασιλικής βιβλιοθήκης της Νινευή, κατά τις ανασκαφές του 1850-1854. Το έπος είναι γραμμένο στην Ακκαδική, τη γλώσσα της αυλής και της διπλωματίας των χρόνων του Ασσύριου βασιλιά Ασσουρμπανιπάλ (668-626 ή 668-633 π.Χ.). Φαίνεται όμως (όπως έχουν αποδείξει άλλα αρχαιολογικά ευρήματα), ότι το έπος είχε γραφεί «χίλια χρόνια νωρίτερα». Ώστε η πρώτη μορφή του έπους του Γιλγαμές οφείλεται στους αρχαίους Σουμέριους, γεγονός που μας οδηγεί αμέσως στην εποχή του Αβραάμ, δηλαδή γύρω στο 2000 π.Χ. Το βαβυλωνιακό αυτό κείμενο ήταν απρόσιτο μέχρι το 1900. Οι αρχαιολόγοι κατόρθωσαν να το διαβάσουν μόλις λίγο πριν το 1900.
Από την ανάγνωση του κατακλυσμού, που διηγείται το έπος του Γιλγαμές, που γράφεται στην ενδέκατη πλάκα (ή στο ενδέκατο άσμα) της βιβλιοθήκης της Νινευή (χρονολογείται περί το 650 π.Χ.), διαπιστώνουμε ορισμένα σημεία, που φανερώνουν ομοιότητα με την ιστορία του Κατακλυσμού της Βίβλου: α) Οι θεοί, με παρακίνηση του θεού Βαλ, αποφασίζουν να καταστρέψουν τους ανθρώπους της πόλης Σουρουπάκ, που βρισκόταν κοντά στον Ευφράτη ποταμό, β) Ένας άνθρωπος, ο Ουτ Ναπιστίμ, ειδοποιείται για την απόφαση αυτή των θεών από τον θεό Έα, του οποίου ήταν πιστός λάτρης, γ) Ο Έα του δίνει διαταγή να κατασκευάσει ένα πλοίο, στο οποίο να καταφύγει με την οικογένειά του, τους συγγενείς του, ορισμένους ναυτικούς και ζώα απ’ όλα τα είδη, δ) Ένας κατακλυσμός επτά ημερών καταστρέφει τους ανθρώπους καλύπτοντας τη γη με στρώμα λάσπης, ε) Το πλοίο προσαράζει τελικά στο βουνό Νιζίρ (πιθανώς ανατολικά της Νινευή). Ο Ουτ Ναπιστίμ πληροφορείται ότι τα νερά υποχώρησαν, αφού έστειλε από το πλοίο του ένα περιστέρι, ένα χελιδόνι και ένα κοράκι, η) Ο Ουτ Ναπιστίμ προσφέρει μετά την έξοδό του από την κιβωτό θυσία στους θεούς, οι οποίοι την αποδέχονται και θ) Ο θεός Ενλίλ ευλογεί τον Ουτ Ναπιστίμ και τη γυναίκα του.
Παρά τις ομοιότητες αυτές, της ιστορίας του κατακλυσμού των Βαβυλωνίων με τη διήγηση της Βίβλου, υπάρχουν και διαφορές, που υπογραμμίζουν το μεγαλείο και την αξιοπιστία της ιστορίας του Κατακλυσμού του Νώε, όπως την βρίσκουμε στη Γένεση. Έτσι π.χ.: α) Στον Βαβυλωνιακό κατακλυσμό στέλλονται περιστέρι, χελιδόνι και κοράκι από τον Νώε, κατά τη διήγηση της Γένεσης, στέλλονται κοράκι και περιστέρι, β) Ο Βαβυλωνιακός κατακλυσμός διαρκεί δεκατέσσερις ημέρες, ενώ της Βίβλου ένα χρόνο και δέκα ημέρες (μέχρις ότου στέγνωσε η γη από τα νερά του Κατακλυσμού), γ) Το πλοίο του Ουτ Ναπιστίμ έχει απίθανες διαστάσεις και τελείως μυθικές: το σχήμα του ήταν ένας τέλειος κύβος (140Χ140Χ140 πήχεις), που το καθιστούσε ανίκανο να επιπλεύσει, δ) Το πολυθεϊστικό και μυθικό στοιχείο της υπερβολής είναι ολοφάνερα: Στον Βαβυλωνιακό κατακλυσμό ο ουρανός είναι πυκνοκατοικημένος από θεότητες με εντελώς ανθρώπινα χαρακτηριστικά, θεότητες που γελούν, κλαίνε, παίζουν με τη δυστυχία των ανθρώπων ένα παιχνίδι σκληρό και πένθιμο, ερίζουν μεταξύ τους, φοβούνται και σκύβουν ταπεινά σαν σκυλιά. Ενώ η ιστορία του Κατακλυσμού της Βίβλου έχει έντονο μονοθεϊστικό χαρακτήρα και δεν περιέχει κανένα μυθικό στοιχείο, αλλά είναι απλή, με έκδηλο το στοιχείο της θείας μεγαλοπρέπειας.
Όμως τόσο οι διαφορές, όσο και οι ομοιότητες, φανερώνουν πέρα από κάθε αμφιβολία ότι υπάρχει εσωτερική σχέση μεταξύ της διήγησης της Βίβλου και του κατακλυσμού, που αναφέρεται στο έπος του Γιλγαμές. Τούτο μας οδηγεί στο συμπέρασμα, ότι τόσο η ιστορία της Γένεσης περί Κατακλυσμού του Νώε, όσο και ο μύθος του έπους του εθνικού ήρωα των Βαβυλωνίων Γιλγαμές, προέρχονται από πανάρχαια κοινή παράδοση. Η κοινή αυτή παράδοση, που εξιστορεί αληθινό γεγονός και προέρχεται από την περιοχή της Χαλδαίας, δηλαδή από τη χώρα του Αβραάμ, διατηρήθηκε αγνή, ανόθευτη και καθαρή στη Γένεση, ενώ στη Βαβυλωνιακή διήγηση έχει αναμειχθεί και παραμορφωθεί από άφθονα μυθικά και εντυπωσιακά στοιχεία. Εξάλλου, οι ειδικοί έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι η Γένεση δε δανείζεται ούτε αντιγράφει το έπος του Γιλγαμές ούτε βέβαια και αυτό αντιγράφει τη Γένεση.
Ύστερα από αυτά μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι οι Ισραηλίτες παρέλαβαν την ιστορία του Κατακλυσμού από τους πρώτους εκείνους ανθρώπους (μέσω του πατριάρχη Αβραάμ), που, όπως είναι επιστημονικά εξακριβωμένο, κατοικούσαν στην περιοχή της Βαβυλώνας. Αυτή την ιστορία, με τον φωτισμό και την καθοδήγηση του Αγίου Πνεύματος, την κατέγραψε ο Μωυσής, στα κεφάλαια 6 - 8 του βιβλίου της Γένεσης.
Αυτήν όμως τη βεβαίωση την οφείλουμε και στην Αρχαιολογία χάρις στις πλάκες της Νινευή, τις όποιες η σκαπάνη της, μας τις έφερε στο φως. Και παρά τις περιγραφές του έπους του Γιλγαμές, το βουνό Νιζίρ, όπου άραξε το πλοίο του Ουτ Ναπιστίμ, δεν τράβηξε ποτέ το ενδιαφέρον των ερευνητών. Οι τελευταίοι έψαχναν πάντα (και εξακολουθούν να ψάχνουν) την Κιβωτό του Νώε στο Αραράτ.
3) ΤΟ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΣΤΡΩΜΑ
Η Αρχαιολογία όμως μας πρόσφερε και άλλα στοιχεία, που βεβαιώνουν το γεγονός του Κατακλυσμού του Νώε:
Τον Μάρτιο του 1929 ο Άγγλος αρχαιολόγος Σερ Τσαρλς - Λέοναρντ Γούλλεϋ ανακοίνωσε ότι, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών του στην πόλη Ουρ των Χαλδαίων, βρήκε ένα πηλώδες στρώμα λάσπης από άργιλο, πάχους 8 ποδιών (240 εκατοστά). Ήταν φανερό, ότι το παχύ αυτό στρώμα λάσπης σχηματίστηκε από μεγάλη πλημύρα. Κάτω από το στρώμα αυτό βρήκε υπολείμματα ανθρώπινων εγκαταστάσεων, καθώς και πρωτόγονα εργαλεία κατασκευασμένα από πυρόλιθο. Τα δοχεία ήσαν προφανώς κατασκευασμένα με το χέρι. Όλα, δηλαδή, προέρχονταν από τη λίθινη εποχή. Ό Γούλλεϋ ανακοίνωσε στον κόσμο την ανακάλυψή του από τη Μεσοποταμία με τηλεγράφημα, που έλεγε: «Βρήκαμε τα ίχνη του Κατακλυσμού». Ή είδηση εκείνη δημοσιεύθηκε αμέσως στις πρώτες στήλες του τύπου της Αμερικής και της Αγγλίας. Ας σημειωθεί ότι οι ανασκαφές του Γούλλεϋ αφορούσαν τελείως άλλα πράγματα και εντελώς συμπτωματικά τον οδήγησαν στην καταπληκτική εκείνη ανακάλυψη.
Για να μη μείνει καμιά αμφιβολία, ο Γούλλεϋ έσκαψε και πάλι στην ιδία περιοχή, όπου βρήκε, στο ίδιο πάλι βάθος, παρόμοιο στρώμα λάσπης. Σχεδόν ταυτόχρονα ο καθηγητής Λάνγκτον ανακοίνωσε όμοια ανακάλυψη στην πόλη Κις, που βρίσκεται σε απόσταση πάνω από 100 μίλια στα βόρεια της Ουρ. «Κατά την άποψη του Γούλλεϋ, η πλημμύρα κατάπιε μια περιοχή μήκους 630 και πλάτους 160 χλμ., ΒΔ του Περσικού κόλπου. Αν κοιτάξει κανείς τον χάρτη, βλέπει ότι έγινε αυτό, που σήμερα θα λέγαμε (τοπικό συμβάν), αλλά που για τους κατοίκους των χαμηλών εκείνων παραποτάμιων πεδιάδων ήταν τότε η καταστροφή ολοκλήρου του κόσμου τους».
Ίχνη μεγάλων πλημμυρών έχουν ευρεθεί και σε άλλες περιοχές της Μεσοποταμίας, όπως π.χ. «στην Ερέχ και τη Σουρουπάκ. Τα στρώματα διαφέρουν σε πάχος και σε χρόνο και καμιά από αυτές τις πλημμύρες δεν μπορεί να ταυτισθεί με τον κατακλυσμό τού Νώε. Αλλά τόσο η αρχαία φιλολογία (όπως π.χ. το έπος του Γιλγαμές), όσο κι αυτά τα στρώματα λάσπης μάς οδηγούν στο γεγονός ενός μεγάλου κατακλυσμού, αν και η έκτασή του και ο χρόνος, που έλαβε χώρα, είναι αβέβαια». Επειδή ακριβώς τα διάφορα στρώματα των κατακλυσμών των Ούρ, Κίς, Έρέχ, Σουρουπάκ κλπ. διαφέρουν χρονολογικά, γι’ αυτό και η διήγηση του έπους του Γιλγαμές θεωρείται ως ισχυρότερο αποδεικτικό στοιχείο για τον Κατακλυσμό του Νώε, από τα στρώματα λάσπης των διαφόρων κατακλυσμών ή πλημμυρών της περιοχής της Μεσοποταμίας.
Βεβαίως δεν έχουν ακόμη φωτιστεί από τη Γεωλογία και τις άλλες επιστήμες όλες οι πτυχές του προβλήματος του Κατακλυσμού. Το κατά πόσο π.χ. ο Κατακλυσμός του Νώε ήταν παγκόσμιος (κάλυψε όλη την υδρόγειο σφαίρα) ή ήταν τοπικός (κάλυψε μόνο τον τότε γνωστό κόσμο, τη Μεσοποταμία και τη γύρω περιοχή) είναι ακόμη ένα πρόβλημα, που δεν έχει λυθεί με βεβαιότητα. Κάθε μία από τις δύο αυτές απόψεις έχει αρκετά επιχειρήματα, για να υποστηρίξει τις θέσεις της. Αλλά το θέμα τούτο δεν άφορα την Αρχαιολογία, γι’ αυτό και δεν το εξετάζουμε εδώ. Άλλωστε, πέραν του ότι η μορφολογία της επιφάνειας της γης ήταν στα χρόνια εκείνα (περί το 5000-4000 π.Χ.) πολύ διαφορετική από ό,τι είναι σήμερα.
Ο Κατακλυσμός του Νώε ήταν ένα θαύμα της θείας Παντοδυναμίας, που είχε σκοπό καθαρά παιδαγωγικό και σωτηριολογικό για τον άνθρωπο. Και το θαύμα εκείνο δεν ήταν καθόλου αδύνατον στον παντοδύναμο και φιλάνθρωπο Θεό, που συνέχει και συγκρατεί την όλη δημιουργία. Αυτός ως δημιουργός του κόσμου μπορεί, όταν θέλει και όπως θέλει, να καταργεί τους νόμους της φύσης και να τους επαναφέρει στην κανονική τους λειτουργία.
Παρ’ όλες όμως τις δυσκολίες για τη λύση του αινίγματος «Κατακλυσμός», πρέπει να υπογραμμίσουμε, ότι η «εργασία του Γούλλεϋ και των συνεργατών του απέφερε ένα πολύ σημαντικό αποτέλεσμα, ακόμη και για τους ειδικούς επιστήμονες: Μια μεγάλη πλημμύρα, που θυμίζει τον Κατακλυσμό της Βίβλου και που συχνά απορρίπτεται από τους σκεπτικιστές σαν παραμύθι ή παράδοση, όχι μόνον συνέβη, άλλα είναι ένα γεγονός μιας ιστορικά χειροπιαστής εποχής». Χάρη στις ανασκαφές του Γούλλεϋ «στη βάση του αρχαίου πύργου των σκαλιών των Σουμερίων, στην Ουρ του κάτω Ευφράτη, μπορούσε κανείς με μια ανεμόσκαλα να κατεβεί μέσα σ’ ένα στενό πηγάδι και να δει με τα μάτια του και να αγγίξει με τα χέρια του τα κατάλοιπα μιας τρομακτικής πλημμύρας, σαν στρώμα λάσπης πάχους τριών μέτρων. Και από την ηλικία των στρωμάτων των ανθρωπίνων εγκαταστάσεων, πάνω στα όποια μπορεί κανείς να διαβάσει το χρόνο σαν σε ημερολόγιο, είναι δυνατόν επίσης να καθορισθεί πότε έγινε η μεγάλη πλημμύρα. Συνέβη το έτος 4000 π.Χ.
ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΑΡΑΡΑΤ
Το Αραράτ είναι ένα βουνό με σχήμα κώνου και δημιουργήθηκε από ηφαιστειακή έκρηξη. Το ύψος του είναι 5.700 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Από ύψος 4.500 μέτρα μέχρι την κορυφή του, το Αραράτ είναι μόνιμα σκεπασμένο από πάγους. Αν κάποιο σκάφος προσάραζε χαμηλότερα από αυτό το στρώμα του πάγου, θα σάπιζε και θα χανόταν χωρίς να αφήσει ίχνη. Αν όμως το σκάφος προσάραζε στην κορυφή του όρους μετά τον Κατακλυσμό, θα σκεπαζόταν από τεράστιο στρώμα πάγου και θα γινόταν απρόσιτο στον άνθρωπο. Η θεία Πρόνοια φρόντισε, ώστε η Κιβωτός του Νώε να αράξει σε ύψος 5.000 μέτρων, όπου οι όγκοι του πάγου γλιστρούν κάτω από την κορυφή και όπου το στρώμα του πάγου, που σκεπάζει την περιοχή, είναι σημαντικά λεπτότερο. Σε περιόδους που χαρακτηρίζονται από χαμηλές θερμοκρασίες, η Κιβωτός σκεπάζεται με πάγο και χιόνι και έτσι δεν φαίνεται. Σε περιόδους όμως με υψηλότερες θερμοκρασίες, κατά την εποχή του θέρους, ένα τμήμα της Κιβωτού ξεσκεπάζεται και είναι ορατό, αυτό όμως είναι σπάνιο γεγονός.
Φαίνεται ότι στους πρόποδες του βουνού Αραράτ υπάρχουν αρχαίες επιγραφές των Σουμερίων και Βαβυλωνίων, επάνω σε βράχους, καθώς και επιγραφές σε τάφους, που δεν έχουν ακόμα εκτιμηθεί αρκετά επιστημονικά. Τα γραπτά αυτά μιλάνε για μια μεγάλη καταστροφή από Κατακλυσμό, έτσι μπορεί να εξηγηθεί και το πλοίο που βρίσκεται εκεί πάνω. Έχουν γίνει, όμως, και άλλες ανακαλύψεις: Γεωλόγοι που είχαν προσανατολιστεί προς τις Βιβλικές αφηγήσεις, ανακάλυψαν πόλεις που ήταν πριν από τον Κατακλυσμό και που μετά τον Κατακλυσμό είχαν καταχωθεί.
ΤΟ ΕΡΩΤΗΜΑ
Για πολλά χρόνια, οι επιστήμονες ασχολήθηκαν με το ερώτημα: «Τι απέγινε η Κιβωτός του Νώε, που η Βίβλος περιγράφει;» (Γένεση 8:4). Αυτές τις αναζητήσεις, που αρχίζουν από πολύ παλιά, θα προσπαθήσουμε να συνοψίσουμε.[1]
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ
Η πρώτη πληροφορία, που αφορά στην έρευνα για την Κιβωτό του Νώε, προέρχεται από τον ειδωλολάτρη (Χαλδαίο) ιερέα Βερόζα (Βerose ή Berosus), το 475 π.Χ. Ο ιερέας αυτός διηγείται ότι πολλοί σύγχρονοί του και προγενέστεροί του, αφού σκαρφάλωσαν στην κορυφή του Αραράτ, είδαν την Κιβωτό του Νώε και πήραν μαζί τους κομμάτια της Κιβωτού ως ιερά λείψανα. Στα χριστιανικά χρόνια ο Νικόλαος της Δαμασκού μαρτυρεί επίσης τα ίδια. Ο Εβραίος ιστορικός Φλάβιος Ιώσηπος στο βιβλίο του (Ιουδαϊκή Αρχαιολογία) γράφει ότι πολλοί είχαν φέρει κομμάτια της Κιβωτού από το Αραράτ. Τα ίδια μαρτυρεί κατά το 180 μ.Χ. και ο Θεόφιλος Αντιοχείας. Το 1800 ένας Αμερικανός, ο Κλαύδιος Ριτς (Claudios Rich), δημοσίευσε την έκθεση του Αγά- Χουσεΐν, που ισχυρίσθηκε ότι είχε φθάσει στην κορυφή του Αραράτ και είχε δει εκεί τα λείψανα της Κιβωτού.
ΔΕΚΑΤΟΣ ΕΝΝΑΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ
Επιστημονικές αποστολές στο Αραράτ αρχίζουν το 1829, δηλαδή κατά την εποχή της αποστολής του Φρειδερίκου Ρarrot, καθηγητού στο Πανεπιστήμιο Dorpat. Δυο από τις αποστολές του απέτυχαν να φθάσουν στην κορυφή, αλλά στην τρίτη προσπάθειά του το κατόρθωσε. Φθάνοντας διαπίστωσε ότι είχε επισημάνει την πλευρά της Κιβωτού, ωστόσο δεν μπόρεσε να ελέγξει το εύρημά του.
Τον 19ο αιώνα, αρκετά χρόνια πριν ο αρχαιολόγος βάλει τη σκαπάνη του για πρώτη φορά στο χώμα της Μεσοποταμίας, ξεκίνησαν διάφορες αποστολές για το Αραράτ. Αφορμή σ’ αυτό έδωσε μια αφήγηση ενός τσοπάνη. Στους πρόποδες του βουνού Αραράτ βρίσκεται ένα μικρό χωριό Αρμενίων, το Μπαϊζίτ, του οποίου οι κάτοικοι διηγούνται εδώ και μερικές γενιές την παράξενη αφήγηση ενός τσοπάνη, ο οποίος ισχυριζόταν ότι επάνω στο Αραράτ είχε δει ένα ξύλινο πλοίο. Μια έκθεση κάποιας τούρκικης αποστολής, από το έτος 1833 βεβαίωνε την αφήγηση του τσοπάνη. Στην έκθεση αυτή γίνεται λόγος για τον σκελετό ενός ξύλινου πλοίου, ο οποίος την καλοκαιρινή εποχή προεξέχει από τον νότιο παγετώνα.
Το 1840 ένας δημοσιογράφος από την Κωνσταντινούπολη ανακοίνωσε την ανακάλυψη της Κιβωτού του Νώε. Τούρκικη αποστολή, ειδική για τη μελέτη των χιονοστιβάδων του όρους Αραράτ, ανακάλυψε ένα γιγάντιο ξύλινο σκελετό, σχεδόν ολόμαυρο, που προεξείχε από τους πάγους. Όταν η αποστολή ρώτησε τους κατοίκους συνοικισμών, που γειτονεύουν με το Αραράτ, οι τελευταίοι απάντησαν ότι γνώριζαν την ύπαρξη τέτοιου σκελετού, αλλά δεν τολμούσαν να τον πλησιάσουν, επειδή είχαν δει ένα άγριο πνεύμα στο παράθυρο, που βρισκόταν στο επάνω μέρος του σκελετού. Η τούρκικη αποστολή, παρ’ όλες τις υπερβολικές δυσκολίες, πέτυχε να πλησιάσει την Κιβωτό και να διαπιστώσει ότι διατηρείτο σε καλή κατάσταση και μονάχα τα πλευρά της είχαν υποστεί βλάβη. Ένα μέλος της ομάδας διηγήθηκε ότι οι πλευρές (της Κιβωτού) ήταν κατασκευασμένες από το ξύλο, που αναφέρεται στην Αγία Γραφή, που, όπως είναι γνωστό, προέρχεται από δέντρα, που φύονται στην κοιλάδα του ποταμού Ευφράτη. Μπαίνοντας στην Κιβωτό, τα μέλη της αποστολής κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το σκάφος είχε κατασκευαστεί για τη μεταφορά ζώων, αφού το εσωτερικό του ήταν χωρισμένο σε διαμερίσματα ύψους 15 ποδιών (4,5 μέτρα). Οι Τούρκοι κατόρθωσαν να μπουν σε τρία μονάχα τέτοια διαμερίσματα, γιατί τα άλλα ήταν γεμάτα πάγο. Το μήκος της Κιβωτού ήταν 300 Κude (τούρκικο μέτρο μήκους).
Το 1893, ο αρχιδιάκονος της Νεστοριανής Εκκλησίας (στην Ιερουσαλήμ και στη Βαβυλώνα), Δρ Νουρή (Νοurri), ανακοίνωσε επίσημα ότι είδε την Κιβωτό και ότι μονάχα η πλώρη και η πρύμνη της ήταν ευπρόσιτες, ενώ το κεντρικό τμήμα ήταν καλυμμένο από πάγους. Η Κιβωτός ήταν κατασκευασμένη από βαριά δοκάρια, με σκοτεινό κοκκινωπό - καστανό χρώμα. Ο Νουρή, αφού την μέτρησε, βρήκε ότι οι διαστάσεις της συνέπιπταν ακριβώς με τις διαστάσεις, που μας δίνει η Αγία Γραφή. Ύστερα από αυτό συστήθηκε μια Εταιρεία για να χρηματοδοτήσει τη δεύτερη αποστολή του Δρ Νουρή, με τον όρο ότι η Κιβωτός θα μεταφερόταν για να εκτεθεί στην Παγκόσμια Έκθεση του Σικάγου. Τα σχέδια όμως αυτά απέτυχαν, επειδή η κυβέρνηση της Τουρκίας αρνήθηκε να επιτρέψει την έξοδο της Κιβωτού από τη χώρα.
ΕΙΚΟΣΤΟΣ ΑΙΩΝΑΣ
Στην εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, τον Αύγουστο του 1916, ένας Ρώσος πιλότος, ο Βλαδίμηρος Ροσκοβίτσκυ (Roskovitsky), σε μια αναγνωριστική πτήση του, βρέθηκε πάνω από τη οροσειρά του Αραράτ και ειδικότερα προς το ΒΑ τμήμα της σκεπασμένης με χιόνια κορυφής, που βρίσκεται στην τουρκική περιοχή και απέχει 20 μίλια από τα ρωσικά σύνορα και σε ύψος 4.666 μέτρα παρατήρησε μια παγωμένη λίμνη. Στην άκρη της λίμνης αυτής διακρινόταν ο σκελετός ενός αντικειμένου που έμοιαζε με μεγάλο πλοίο. Ένα τμήμα του πλοίου αυτού ήταν βυθισμένο στους πάγους, οι πλευρές του όμως ήσαν εκτεθειμένες έξω από τους πάγους, ένα δε κομμάτι από αυτές είχε τρύπες. Διακρινόταν ακόμα το ένα από τα δυο μισά κομμάτια μιας διπλής πόρτας. Και αναρωτήθηκαν: «Πώς μπορούσε ένα πλοίο να φτάσει πάνω στο βουνό;». Το Αραράτ φτάνει μέχρι 5.165 μέτρα ύψος. Είναι σκεπασμένο από χιόνια 9-10 μήνες το χρόνο. Με τον τρόπο αυτόν διατηρήθηκε ο ξύλινος σκελετός του πλοίου, σαν κονσερβοποιημένος.
Όταν ο Ροσκοβίτσκυ πληροφόρησε τους προϊσταμένους του για την ανακάλυψη αυτή, οι τελευταίοι ζήτησαν ακριβή επιβεβαίωση γι’ αυτήν. Ύστερα από μερικές πτήσεις πάνω από το βουνό πείσθηκαν για την παρουσία του πιο πάνω αντικειμένου και έστειλαν μια έκθεση στη Μόσχα και στην Πετρούπολη. Ο αυτοκράτορας Νικόλαος Β' έδωσε διαταγή να σταλεί αποστολή. Η αποστολή αυτή έκανε καταμετρήσεις, φωτογράφισε την Κιβωτό και έκοψε δείγματα, όλα δε αυτά στάλθηκαν στην Πετρούπολη. Δυστυχώς, ολόκληρη η συνάθροιση των πολύτιμων αυτών ντοκουμέντων προφανώς καταστράφηκε κατά τη Ρωσική (κομμουνιστική) Επανάσταση.
Η υπόθεση Ροσκοβίτσκυ ήρθε στην επιφάνεια κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο διευθυντής των Σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών Γιάσπερ Μάσκελιν (Jasper Maskelyn) ανακοίνωσε ότι ένας από τους άντρες του πέταξε πάνω από το Αραράτ από περιέργεια, για να δει αν υπήρχε οποιαδήποτε αλήθεια στους ισχυρισμούς τού Ροσκοβίτσκυ. Ο Σοβιετικός πιλότος σημείωσε επίσης μια κατασκευή, της οποίας ένα τμήμα ήταν βυθισμένο σε παγωμένη λίμνη. Ωστόσο τίποτε από αυτά δεν εμπόδισε τους Σοβιετικούς επιστήμονες από το να χαρακτηρίσουν την ιστορία της Κιβωτού του Νώε σαν μύθο, που δεν έχει καμιά σχέση με την επιστήμη.
Πληροφορίες έχουμε και από τον Αμερικανό ιστορικό και ιεραπόστολο Δρ Ααρών Σμιθ, ειδικό στο θέμα του Κατακλυσμού. Ο επιστήμονας αυτός, σε μακροχρόνια εργασία, συγκέντρωσε μια ολοκληρωμένη ιστορία της βιβλιογραφίας για την Κιβωτό του Νώε (1951).
Στο βιβλίο του Βέρνερ Κέλλερ, ο συγγραφέας αναφέρει τις απόπειρες που έγιναν για την εύρεση της Κιβωτού από τον Γκρήνσμπορο, ειδικό στο θέμα Κατακλυσμός και τον Γάλλο εξερευνητή Ζαν ντε Ρικέ (Jean de Riquer), που σκαρφάλωσε στην ηφαιστειώδη κορυφή το 1952. Δυστυχώς όμως και αυτές οι προσπάθειες απέτυχαν.
Ο ΦΕΡΝΑΝ ΝΑΒΑΡΡΑ
Στην αναζήτηση για το φημισμένο πλοίο της ανθρωπότητας, ο Γάλλος αλπινιστής Φερνάν Ναβαρρά (Fernant Navarra), μαζί με τον 11χρονο γιο του Ραφαήλ, πέτυχε στις 6 Ιουλίου 1955, κατά τρόπο εκπληκτικό να ανέβει στην κορυφή του βουνού Αραράτ. Ανακάλυψε αυτό, που πιστεύει ότι είναι η Κιβωτός του Νώε, φέρνοντας μαζί του κομμάτια ξύλου από τον σκελετό και έστρεψε προς την ανακάλυψή του αυτή το ενδιαφέρον όλου του κόσμου. Η ηλικία του ξύλου ανέρχεται σε μερικές χιλιάδες χρόνια, αλλά αν πράγματι πρόκειται για ένα σημάδι της Βιβλικής Κιβωτού, φυσικά, κανείς δεν μπορεί να πει. Ο Ναβαρρά χρειάστηκε 17 χρόνια να ετοιμαστεί γι’ αυτή την αποστολή. Το γεγονός ότι το όρος Αραράτ βρίσκεται στα σύνορα τριών χωρών - του Ιράν, της Τουρκίας και της Σοβιετικής Ένωσης - και το γεγονός ότι έχει υπογραφεί συμφωνία, που απαγορεύει σε οποιονδήποτε την ανάβαση στο Αραράτ, του δημιούργησε μεγάλες δυσκολίες. Ο Ναβαρρά έφερε σε πέρας τρεις από τις αποστολές του μυστικά, περνώντας από την επικίνδυνη ζώνη τη νύκτα. Η τρίτη, επιτυχημένη, αποστολή πραγματοποιήθηκε ως έξης: Ο Ναβαρρά φτάνοντας στην κορυφή της σκεπασμένης με πάγους περιοχής κατά τη νύκτα, σύμφωνα με τις οδηγίες του Αρμένιου φίλου του, έστησε εκεί μια σκηνή για διανυκτέρευση, με σκοπό να συνεχίσει το πρωί την πορεία του, ώστε να σκαρφαλώσει στους απρόσιτους βράχους, που ήταν τελείως σκεπασμένοι με πάγο. Κατά τη διάρκεια της νύχτας ξέσπασε άγρια καταιγίδα, συνοδευομένη από πυκνή παγωμένη πάχνη και οι Ναβαρρά και Ραφαήλ σχεδόν πάγωσαν, γιατί είχαν καλυφθεί από βαρύ στρώμα χιονιού σε θερμοκρασία 30 βαθμών υπό το μηδέν. Το πρωί, με τη βοήθεια του Θεού, όπως διηγήθηκε ο Ναβαρρά, ξεκίνησε για τον τόπο, που είχε επισημάνει από μακριά σε μια από τις πρώτες του αποστολές. Όμως δεν ήταν ό κατάλληλος καιρός και το κάθε τι ήταν καλυμμένο με πάγο και χιόνια. Παρ’ όλα αυτά, πέτυχε να εντοπίσει και να ανακαλύψει την απαγορευμένη περιοχή και με μεγάλη δυσκολία και κίνδυνο έκοψε μέσα από τον πάγο ένα κομμάτι δοκαριού από τις πλευρές του σκάφους, μήκους ενός μέτρου και πάχους οκτώ εκατοστών. Δεν υπήρχαν σανίδες πελεκημένες στο σημείο αυτό. Κατά την επιστροφή του, ο Ναβαρρά πυροβολήθηκε και συνελήφθη από τη φρουρά των συνόρων, τελικά όμως αφέθηκε ελεύθερος με όλες τις φωτογραφίες του και το κομμάτι του ξύλου. Τέτοιες ήσαν οι συνθήκες, οι σχετικές με την αποστολή αυτή. Σε εργαστήρια στο Κάιρο και στη Μαδρίτη αναλύσεις του κομματιού του ξύλου με ραδιενέργεια καθόρισαν ότι η ηλικία του ήταν 5.000 χρόνια. Το βιβλίο του Ναβαρρά, που εκδόθηκε στα Γαλλικά, είναι εικονογραφημένο με φωτογραφίες που δείχνουν το κόψιμο του δοκαριού από τις πλευρές (της Κιβωτού) και της περιοχής όπου βρίσκεται η Κιβωτός κάτω από τους πάγους, όπως επίσης και φωτογραφίες των αποτελεσμάτων του εργαστηρίου, σκίτσων, σχεδίων κλπ.
DOGUBAYAZIT
Ένα αντικείμενο σε σχήμα σκάφους, που θεωρείται από πολλούς ως τα απολιθωμένα απομεινάρια της Κιβωτού, βρίσκεται στο Dogubayazit, στην Τουρκία. Για πρώτη φορά φωτογραφήθηκε το 1959 από Τούρκο πιλότο της πολεμικής αεροπορίας, σε μια αποστολή χαρτογράφησης του ΝΑΤΟ. Ο Τούρκος λοχαγός Llhan Durupina, μετά από εξέταση των φωτογραφιών, εντόπισε το παράξενο σχήμα που έμοιαζε με πλοίο και βρισκόταν στα σύνορα Τουρκίας - Ιράν σε ύψος 6300 πόδια. Για να μη βγάλει βιαστικά συμπεράσματα, έστειλε τις φωτογραφίες στον ειδικό Dr. Brandenburger από το Οχάιο των ΗΠΑ. Κέρδισε την παγκόσμια προσοχή, όταν η φωτογραφία του δημοσιεύτηκε το 1960 στο περιοδικό Life. Μετά τη δημοσίευση, ο Durupina πήγε και έκανε μερικές ανασκαφές αλλά δεν βρήκε τίποτα, έτσι τα ΜΜΕ ξέχασαν την ιστορία.
Το 1977 ο Ron Wyatt πήγε στο σημείο και ζήτησε άδεια για να εξετάσει το εύρημα καλύτερα. Η άδεια έγινε δεκτή και ο ίδιος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πράγματι αυτή είναι η κιβωτός του Νώε, παραθέτοντας τα παρακάτω στοιχεία:
Το συνολικό μήκος του ευρήματος είναι 515 πόδια ή 300 αιγυπτιακές πήχεις ακριβώς. Το μέσο πλάτος είναι 50 πήχεις. Αυτά είναι τα μεγέθη που αναφέρονται στη Βίβλο.
Τα αποτελέσματα από το Γεω-ραντάρ δείχνουν ότι υπήρχε πράγματι ξύλο εκεί, πριν μετατραπεί σε πετρώματα με την πάροδο του χρόνου.
Από τα αντικείμενα που ανασύρθηκαν, το σημαντικότερο είναι ένα κομμάτι κονταριού που ήταν κολλημένο με οργανική κόλα, καθώς και μια ένωση ξύλων που γινόταν με περίεργο τρόπο εκείνα τα χρόνια: Τοποθετούσαν το ένα ξύλο μέσα στο άλλο και τα ένωναν με ένα κομμάτι μετάλλου που αποτελείτο από σίδηρο (8.38%), αλουμίνιο (8.35%) και τιτάνιο (1.59%).
Επίσης βρέθηκαν μεγάλες πέτρες με τρύπες λαξευμένες, όχι με φυσικό τρόπο, κάτι που μας δείχνει ότι χρησιμοποίησαν την τεχνική εκείνου του καιρού για να ισορροπούν το βάρος στα πλοία που συχνά βρισκόταν είτε στο μπροστινό μέρος του πλοίου είτε στο πίσω.
Χριστιανικές εκστρατευτικές ομάδες πιστεύουν ότι στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να πρόκειται για την Βιβλική Κιβωτό. Από το άλλο μέρος, μη χριστιανικές εξερευνητικές αποστολές έχουν πράγματι μαγευτεί από το ασυνήθιστο αντικείμενο που ζητείται να βρεθεί, που όμως αρνούνται κατηγορηματικά να δηλώσουν ότι εδώ πρόκειται για τον σκελετό της Κιβωτού του Νώε.
Ο άνθρωπος όμως δεν έπαυσε ποτέ να αναζητά την Κιβωτό του Νώε. Έτσι τον Αύγουστο του 1982, ανακοινώθηκε ότι αναχώρησε για την Τουρκία ενδεκαμελής αμερικανική αποστολή με σκοπό την αναζήτηση της Κιβωτού του Νώε. Στην επιστημονική αυτή ομάδα, της οποίας τα έξοδα υπολογίζονταν ότι επρόκειτο να ξεπεράσουν τις 60.000 δολάρια, έλαβε μέρος και ένας παλιός Αμερικανός αστροναύτης, ο Τζαίημς Έρουϊν, που το 1971 είχε πατήσει στη Σελήνη κατά τη διάρκεια της διαστημικής αποστολής «Απόλλων 17». Σε συνέντευξή του ο Έρουϊν είπε, ότι οι παρατηρήσεις προηγουμένων εξερευνητικών αποστολών δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία για την ύπαρξη κάποιου μυστηριώδους πλοίου σε κορυφή του όρους Αραράτ. Ο Αμερικανός αστροναύτης πρόσθεσε ότι πιστεύει ότι το πλοίο αυτό είναι η Κιβωτός του Νώε.
Η ΑΝΩΜΑΛΙΑ ΤΟΥ ΑΡΑΡΑΤ
Ένας άλλος «κυνηγός της κιβωτού» είναι ο Edward Crawford, πρώην στρατιωτικός που ανήκει στην Πρεσβυτεριανή Εκκλησία στην περιοχή του Σηάτλ. Ο Crawford ανέβηκε πολλές φορές στο Αραράτ και το 1990, είπε ότι ανακάλυψε ένα μεγάλο ορθογώνιο κατασκεύασμα θαμμένο στον πάγο, σε υψόμετρο 14.765 ποδιών.
«Δεν έχω καμία απολύτως αμφιβολία, ούτε και οι Τούρκοι», είπε στο WND. «Αυτά δεν συμβαίνουν στη φύση», είπε. «Αν νομίζετε ότι κάποιος πήγε μέχρι εκεί για να το χτίσει, τότε χρειάζεται να γίνει ένα μεγαλύτερο θαύμα από τον ίδιο τον Κατακλυσμό του Νώε».
Από το «κατασκεύασμα του Crawford» στο όρος Αραράτ δεν απέχει πολύ κάτι το οποίο έγινε πρωτοσέλιδο τον Μάρτη του 2006 με την κυκλοφορία μιας νέας, υψηλής ανάλυσης ψηφιακής εικόνας που έγινε γνωστή ως η «ανωμαλία του Αραράτ». Επρόκειτο για μια δορυφορική φωτογραφία της ΒΔ κορυφής του Αραράτ, που οι ΗΠΑ είχαν στην κατοχή τους, και στην οποία, σύμφωνα με τον Αμερικανό αναλυτή Porcher Taylor, αποτυπώνονταν πιθανά απομεινάρια της Κιβωτού! Πολλοί θεωρούν ότι αυτή είναι η Κιβωτός του Νώε, που ήδη βρίσκεται σε ένα βουνό δίπλα στο Αραράτ.
Συνολικά υπάρχουν 80.000 έργα, σε 72 γλώσσες, γύρω από τον Κατακλυσμό, από τα οποία τα 70.000 βιβλία αναφέρουν τις διάφορες αφηγήσεις των λαών για τον Κατακλυσμό.
Η ΠΡΟΣΦΑΤΗ ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ
Τον Μάιο του 2011, μια ομάδα Κινέζων και Τούρκων Ευαγγελικών εξερευνητών ισχυρίστηκαν ότι κατά πάσα πιθανότητα ανακάλυψε την Κιβωτό του Νώε σε βουνό της Τουρκίας, σε υψόμετρο 4.000 μέτρων. Η ομάδα ανέφερε ότι βρήκε ξύλινα κομμάτια από μια κατασκευή, στο όρος Αραράτ της ανατολικής Τουρκίας, σε υψόμετρο 13.000 ποδιών, και με βάση τις εξετάσεις με τη μέθοδο χρονολόγησης του άνθρακα, τα κομμάτια αυτά υπολογίζει ότι είναι 4.800 ετών παλιά, δηλαδή είναι σχεδόν από την ίδια εποχή με αυτή που αναφέρεται ότι φτιάχτηκε η Κιβωτός του Νώε.
Σύμφωνα με τις δηλώσεις και το φωτογραφικό υλικό, το οποίο δημοσίευσε η Daily Mail, οι ερευνητές βρήκαν επτά ξύλινα μέρη θαμμένα κάτω από το χιόνι, καθώς και ηφαιστειακά συντρίμμια κοντά στη κορυφή του βουνού. Η κατασκευή ήταν χωρισμένη σε πολλά ξύλινα διαμερίσματα, κάποια από τα οποία είχαν ξύλινα δοκάρια, και πιστεύεται ότι θα μπορούσαν να είχαν χρησιμοποιηθεί για τη φιλοξενία ζώων, οι τοίχοι της ήταν κυρτοί και η επιφάνεια τους ομαλή. Σε βίντεο που παρουσίασαν οι ερευνητές στους δημοσιογράφους φαίνονται ξεκάθαρα πόρτες, σκάλες, καρφιά. Πρόκειται για ποιότητα ξύλου από κυπαρίσσι, γεγονός που ταιριάζει με τις περιγραφές από τα αρχαία κείμενα. Είναι σίγουροι πως κανείς άλλος δεν είχε καταφέρει να εντοπίσει εδώ και αιώνες τα απομεινάρια, εξαιτίας της εξαιρετικά δύσβατης περιοχής! Η περιοχή του Αραράτ είναι μια από τις πιο απρόσιτες σε ολόκληρο τον κόσμο, λόγω ενός περίεργου συνδυασμού υψομέτρου, κακοκαιρίας, απόκρημνων κορυφών και επικίνδυνων ρευμάτων αέρα.
«Δεν λέμε ότι είναι 100% σίγουρο ότι πρόκειται για την κιβωτό του Νώε, αλλά πιστεύουμε ότι κατά 99,9% είναι πράγματι αυτή», δήλωσε ο Yeung Wing-Cheung, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ από το Χονγκ Κονγκ, και μέλος της 15μελούς ομάδας «Noah's Ark Ministries International», στο Agence France -Presse. «Όλα δείχνουν ότι πρόκειται για τη κατασκευή που φιλοξένησε μέσα της όλα τα είδη των ζώων, διασφαλίζοντας τη σωτηρία τους. Μιλάμε για την πιο σημαντική ανακάλυψη του αιώνα που διανύουμε», δήλωσε στα ΜΜΕ ο Υeung Wing Cheung.
Στη συνέντευξη τύπου που παραχωρήθηκε, ένα άλλο μέλος της αποστολής, ο Panda Lee, είπε χαρακτηριστικά: «Είδαμε τη ξύλινη κατασκευή που αναφέρεται στην Ιερή Βίβλο! Αποτελούνταν από σανίδες, όπου η κάθε μια ήταν περίπου 8 ίντσες. Διέκρινα τους τόρμους (δόντι από ξύλο), απόδειξη ότι κάποτε είχαν χρησιμοποιηθεί μεταλλικά καρφιά. Κατόπιν περπατήσαμε περίπου 100 μέτρα. Σπασμένα ξύλα απλώνονταν στο παγωμένο τοπίο».
Με την υποστήριξη Τούρκων αξιωματούχων της κυβέρνησης και εμπειρογνώμονες της ομάδας τους, ο εκπρόσωπος της NAMI, Man-fai Yuen είπε: «Η ομάδα έρευνας και εγώ προσωπικά μπήκα σε μια ξύλινη κατασκευή ψηλά στο βουνό. Η κατασκευή είναι κατατετμημένη σε διαφορετικούς χώρους. Πιστεύουμε ότι το ξύλινο κατασκεύασμα που μπήκαμε είναι το ίδιο κατασκεύασμα που καταγράφεται σε ιστορικές αναφορές και το ίδιο αρχαίο μεγάλο σκάφος που υποδεικνύεται από τους ντόπιους».
«Η ομάδα έχει κάνει την μεγαλύτερη ανακάλυψη στην ιστορία», δήλωσε ο Oktay Belli, καθηγητής αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. «Αυτό το εύρημα είναι πολύ σημαντικό και το μεγαλύτερο μέχρι τώρα».
Η ομάδα των αρχαιολόγων απέκλεισε το ενδεχόμενο να πρόκειται για τα απομεινάρια ενός ανθρώπινου καταυλισμού, με την αιτιολογία ότι δεν έχουν βρεθεί ποτέ ίχνη ανθρώπινης παρουσίας σε υψόμετρο πάνω από τα 11.500 πόδια (3.500 μέτρα).
Μέλη της ομάδας είπαν ότι μερικά από τα βράχια που μοιάζουν με ξύλα και εξετάστηκαν αποδείχθηκε ότι ήταν απολιθωμένο ξύλο.
Οι τοπικές αρχές θα ζητήσουν από την τουρκική κυβέρνηση στην Άγκυρα να υποβάλλει αίτημα να χαρακτηριστεί η τοποθεσία Παγκόσμια Κληρονομιά της UNESCO και να προστατευτεί, ενώ θέλουν να διεξαχθεί μία μεγάλη αρχαιολογική ανασκαφή.
Από την πρώτη στιγμή ωστόσο, Βρετανοί ερευνητές διατήρησαν τις επιφυλάξεις τους για την γνησιότητα της κιβωτού. «Δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιοι υποστηρίζουν ότι βρήκαν την Κιβωτό!», λένε και πιέζουν για την παρουσίαση περισσοτέρων επιχειρημάτων και αδιάσειστων στοιχείων που θα πιστοποιούν τα λεγόμενα τους.
«Κατά διαστήματα, υπάρχουν ανακοινώσεις, σχεδόν πάντα από ενθουσιώδεις χωρίς όμως πραγματικό υπόβαθρο στην αρχαιολογία, σχετικά με την ανακάλυψη της κιβωτού του Νώε κάπου στην Τουρκία», λέει ο Δρ Aren Μ. Maeir, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Bar Ilan του Ισραήλ αι διευθυντής Tell es-Safi/Gath Archaeological Project. Και προσθέτει: «Όπως και με άλλες ανακαλύψεις που αφορούν την βιβλική αρχαιολογία που προέρχονται από μη επαγγελματίες αρχαιολόγους οι ανακοινώσεις είναι αρκετά ύποπτες, δεδομένου ότι το σύνολο των πληροφοριών δεν δημοσιεύονται ποτέ στα πραγματικά επιστημονικά περιοδικά, καθώς και όλα όσα μπορεί να δει κανείς είναι ανακοινώσεις στα ΜΜΕ και σε ιστότοπους».
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Παρ’ όλες τις προσπάθειες που έγιναν ως σήμερα και γίνονται, υπάρχουν ορισμένοι που αμφισβητούν την ύπαρξη της Κιβωτού. Αν όμως λάβουμε υπόψη το συνεχές ενδιαφέρον του ανθρώπου για την ανακάλυψή της (που εκδηλώνεται ακόμη κι από ειδωλολάτρες, από τον 5ο αιώνα π.Χ. μέχρι και σήμερα), δεν αποκλείεται να βρεθούν ίχνη της Κιβωτού.
Μέχρι στιγμής, εμείς αρκούμαστε σε όσα μας διηγείται το θεόπνευστο κείμενο, δηλαδή ό αλάθητος, κατά πάντα αξιόπιστος και σωτήριος λόγος της Παλαιάς Διαθήκης.
Ας συγκρίνουμε για άλλη μια φορά τη Βίβλο: Ο Ιησούς Χριστός επιβεβαιώνει τα γεγονότα του Κατακλυσμού της Γένεσης (Ματθαίος 24:37-39). Και μάλιστα προειδοποιεί για την ερχόμενη Κρίση του Θεού. Κι επειδή η καινούργια αυτή Κρίση δεν έλαβε χώρα ακόμα, οι άνθρωποι δεν σοβαρεύονται με τις προειδοποιήσεις αυτές του Θεού. Γι’ αυτό ο Πέτρος προειδοποιεί ξανά: «Στις έσχατες ημέρες θα έρθουν χλευαστές που θα περπατούν σύμφωνα με τις δικές τους επιθυμίες και λέγοντας: Πού είναι η υπόσχεση της παρουσίας του;» (Β' Πέτρου 3:3-4). Και προσθέτει την προειδοποίηση: «Θα έρθει όμως η ημέρα του Κυρίου σαν κλέφτης μέσα στη νύχτα, κατά την οποία οι ουρανοί θα παρέλθουν με ορμητικό συριστικό ήχο και τα στοιχεία, καθώς θα καίγονται, θα διαλυθούν και η γη και τα έργα που βρίσκονται σ’ αυτή θα κατακαούν» (Β' Πέτρου 3:10).
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ:
[1] Τις πληροφορίες αυτές τις πήραμε από το βιβλίο του Βέρνερ Κέλλερ, με τίτλο «Και η Βίβλος έχει παρ’ όλα αυτά δίκαιο» (ανήκει στα best sellers με τεράστια κυκλοφορία) και από άρθρο του Περιοδικού Ορθόδοξος Ζωή (1982) με τίτλο «Η έρευνα για την Κιβωτό του Νώε».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου